Nhận định, soi kèo Los Angeles II vs FC Arizona, 09h30 ngày 20/3: Khẳng định sức mạnh

Năm 1961, dưới sự hậu thuẫn của Liên Xô, Đông Đức đã xây tường rào thép gai ở thành phố Berlin đang bị chia cắt năm 1961. Mỹ đã điều các xe tăng đến trấn giữ phía bên này của bức tường, mặt đối mặt với binh lính Đông Đức, buộc Liên Xô phải có hành động tương tự. Dư luận quan ngại nguy cơ leo thang đụng độ giữa các cường quốc. Tuy nhiên, căng thẳng rốt cuộc đã kết thúc trong hòa bình, nhưng bức tường Berlin sẽ còn tồn tại ở đó thêm 28 năm nữa.

Tàu khu trục Barry của Hải quân Mỹ đang áp sát kiểm tra tàu chở hàng Nga Anosov tình nghi tháng 11/1962. Ảnh: AP

Tháng 10/1962, một máy bay do thám U-2 của Mỹ chụp được các bức ảnh Liên Xô đang xây dựng các căn cứ tên lửa ở Cuba. Sau vài ngày cân nhắc bí mật, Tổng thống Mỹ John F. Kennedy đã ra lệnh phong tỏa hải quân quanh Cuba để ngăn các tàu của Liên Xô chuyên chở thiết bị đến quốc gia Nam Mỹ.

Lãnh đạo Liên Xô lúc đó Nikita Khrushchev đã nhất trí rút các tên lửa về nước để đổi lấy việc Mỹ cam kết không xâm lược Cuba như từng làm trong sự cố Vịnh Con lợn một năm trước đó. Mỹ cũng bí mật nhất trí gỡ bỏ các tên lửa hạt nhân lắp đặt ở Thổ Nhĩ Kỳ, một nước thành viên NATO.

Bất kỳ xung đột nào giữa Mỹ và Liên Xô nổ ra nhiều khả năng kéo cả NATO tham gia do thỏa thuận tương trợ lẫn nhau của khối.

Chiến đấu cơ F-4 Phantom của Mỹ tham gia cuộc tập trận của NATO năm 1983. Ảnh: US Air Force

Năm 1983, một cuộc tập trận quy mô lớn của NATO gần như đã làm kích hoạt một cuộc khủng hoảng hạt nhân. Cụ thể, trong cuộc tập trận Able Archer 83, các nước NATO đã huy động tới 40.000 lính tham gia diễn tập chuẩn bị cho các cuộc tấn công hạt nhân. Động thái làm dấy lên những quan ngại về việc Mỹ và NATO sẽ thực hiện một cuộc tấn công hạt nhân phủ đầu nhằm lật đổ các lãnh đạo Liên Xô. Vì vậy, Liên Xô đã ra lệnh báo động đỏ đối với một số lực lượng hạt nhân của nước này.

Máy bay chiến đấu Mỹ tham gia chiến dịch không kích của NATO ở Bosnia năm 1995. Ảnh: US Army

Năm 1992, nước cộng hòa Bosnia - Herzegovina tuyên bố tách khỏi Liên bang Nam Tư. Tuy nhiên, những người thuộc sắc tộc Serbia sống tại đây kiên quyết muốn giữ quốc gia này ở lại liên bang nhằm giúp xây dựng nước cộng hoà Serbia hùng mạnh hơn. Dưới sự hậu thuẫn mạnh mẽ của các nhóm theo tư tưởng dân tộc ở Belgrade, lực lượng người Serbia đã tiến hành chiến dịch "thanh lọc sắc tộc" đẫm máu chống người Hồi giáo ở Bosnia.

Các cuộc thảm sát đã buộc Liên Hợp Quốc (LHQ) phải thiết lập vùng cấm bay ở nước cộng hòa này, dưới sự giám sát của các lực lượng gìn giữ hòa bình NATO. Tháng 2/1994, các máy bay NATO đã bắn hạ 4 chiến đấu cơ của Serbia. Đây là hoạt động tham chiến đầu tiên trong lịch sử của khối.

Sau khi các lực lượng Serbia gây ra vụ thảm sát Srebrenica vào tháng 7/1995, khiến gần 8.000 dân thường thiệt mạng, NATO đã trả đũa bằng chiến dịch không kích kéo dài gần một tháng. Các nỗ lực gây sức ép và dàn xếp sau đó đã dẫn tới việc ký kết hiệp định hòa bình ở Dayton vào tháng 11/1995, chấm dứt cuộc chiến tranh ở Bosnia.

Lính Mỹ gắn bom laser dẫn đường GBU-24 vào tiêm kích F-15 Eagle ở căn cứ không quân Italia tháng 3/1999, trước khi lên đường tham gia chiến dịch tấn công quân Serbia ở Kosovo. Ảnh: US Air Force

Năm 1998, 9 năm sau khi quyền tự trị của tỉnh Kosovo bị bãi bỏ, lực lượng Quân đội Giải phóng Kosovo, vốn nhận được sự ủng hộ của người thuộc sắc tộc Albania chiếm đa số tại đây, đã công khai nổi dậy chống lại sự thống trị của chính quyền Serbia. Cộng đồng quốc tế lúc đó chỉ ủng hộ quyền tự trị lớn hơn của Kosovo nên phản đối yêu sách đòi độc lập hoàn toàn của người gốc Albania . Song, thế giới cũng gia tăng sức ép đòi Tổng thống Serbia Slobodan Milosevic phải chấm dứt tình trạng bạo lực leo thang ở tỉnh Kosovo.

Tháng 3/1999, dù không có sự sự phê chuẩn của Hội đồng Bảo an LHQ, NATO đã xúc tiến chiến dịch không kích kéo dài 78 ngày nhằm chống các lực lượng Serbia. Đây cuộc tấn công đầu tiên nhằm vào một quốc gia châu Âu có chủ quyền trong lịch sử NATO. Các vụ oanh kích ban đầu chỉ tập trung vào các mục tiêu quân sự ở Kosovo và toàn cõi Serbia, nhưng sau đó chúng được mở rộng sang hàng loạt mục tiêu khác như cầu cống, nhà máy lọc dầu, cơ sở phát điện và hệ thống thông tin liên lạc.

Biến cố đã dẫn tới khủng hoảng khi hàng chục ngàn người tị nạn Kosovo gốc Albania lũ lượt tháo chạy khỏi tỉnh này. Trong bối cảnh đó xảy ra hàng loạt vụ giết chóc, bạo lực và trục xuất ép buộc do quân đội Serbia gây ra.

Các máy bay NATO đã thực hiện tổng cộng khoảng 38.000 vụ xuất kích, buộc các lực lượng người Serbia ủng hộ ông Milosevic phải rút toàn bộ khỏi Kosovo. Cho đến nay, NATO vẫn triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình ở vùng đất này.

Một binh sĩ Anh cùng đồng đội thuộc Lực lượng hỗ trợ an ninh quốc tế của NATO tuần tra ở đông Kabul, Afghanistan tháng 5/2004. Ảnh: Reuters

Sau thảm họa khủng bố Mỹ ngày 11/9/2001, NATO đã vận dụng điều khoản "tự vệ" lần đầu tiên trong lịch sử của khối. Các nước thành viên NATO đã thành lập Lực lượng hỗ trợ an ninh quốc tế để truy lùng và tìm diệt các phần tử khủng bố, đánh bại phiến quân Taliban ở Afghanistan. Dù NATO vẫn tiếp tục sứ mệnh tại quốc gia Nam Á này thông qua Chiến dịch Trợ giúp kiên quyết, Mỹ đã bắt đầu tìm kiếm giải pháp thoát khỏi cuộc chiến kéo dài 17 năm này.

Tuấn Anh