- Một năm sau nghỉ hưu tại Nhà hát Tuổi trẻ, cuộc sống của chị giờ ra sao?

Nghệ sĩ chúng tôi không có hưu, còn duyên còn làm nghề thôi. Mẹ tôi 82 tuổi vẫn đi làm phim nếu có vai phù hợp. Ngay cả lúc tai biến nhẹ, thậm chí bị gãy chân bà vẫn đi làm. Khi về hưu tôi vẫn đi học. Tôi vẫn đi dạy ở ĐH Sân khấu Điện ảnh. Dạy không mang lại thu nhập nhưng với tôi, nó như là trả nghiệp. Tổ nghề đã cho được như ngày hôm nay, tôi muốn những gì lĩnh hội được sẽ truyền lại cho học sinh của tôi.

NSND Lê Khanh chuyển về ngoại ô, cuộc sống rất sung sướng.

Nhưng sung sướng nhất là tôi có thời gian hưởng thụ đời sống gia đình bên bố mẹ, chồng con và những người thân của mình. Vợ chồng tôi mới chuyển ra căn nhà ngoại ô ở An Dương Vương (Hà Nội). Ngày còn đi làm, tôi luôn ao ước có một căn nhà kiểu có nếp sinh hoạt thôn quê nhưng phải gần Hà Nội. Thế là vợ chồng tôi đi tìm và cuối cùng ưng được căn nhà này, lại ở gần đình làng nên tôi rất thích. Đi đâu cũng thầm nhủ xin Thành Hoàng làng che chở, công việc hanh thông. Tôi mua căn nhà này cũng hơn 20 năm rồi.

Bây giờ, mỗi ngày thức dậy tôi đều cảm thấy rất sung sướng, niềm sung sướng đó không ngày nào giống ngày nào. Nhà ngay gần Đình nên nhà tôi được hưởng nguyên cái hồ nước trong xanh, cá dân làng phóng sinh bơi lội tung tăng suốt ngày. Lúc đầu khi chuẩn bị về đây ở hẳn, tôi nghĩ chắc cũng bị hụt hẫng một thời gian, nhưng không, vợ chồng tôi rất vui. Có bữa, chồng tôi hỏi: Vợ có thèm bát phở ở phố không? Tôi bảo không và chồng tôi cũng thế. Chúng tôi hoà nhập môi trường mới rất nhanh.

- Thay đổi môi trường sống, chị dường như trẻ đẹp hơn mà nhiều người còn nghĩ chị rảnh rồi, có thời gian đi "tân trang nhan sắc"?

Thẩm mỹ không xấu, thẩm mỹ cũng là cách giúp mình trở nên xinh đẹp, tự tin hơn. Tuy nhiên tôi là người rất nhát, rất sợ đau nên không đủ can đảm để bước chân vào thẩm mỹ viện. Hơn nữa, tôi là người tôn trọng giá trị thuộc về tự nhiên. Nếu tôi có trở nên xinh đẹp hơn trong ảnh thì do người thợ ảnh có tâm photoshop, còn trong phim do chuyên gia trang điểm giúp mình khắc phục những nhược điểm trên khuôn mặt.

Bạn thấy đấy, ở ngoài tôi rất đơn giản, không quá cầu kỳ. Tôi còn lười chăm sóc da mặt ấy chứ. Nhưng tôi nghĩ, tinh thần là điều quan trọng nhất. Khi mình giữ được tinh thần tốt, tích cực với những nguồn năng lượng tốt con người mình sẽ trở nên trẻ trung, năng động hơn.

Tôi không bán đời tư

- Cả chặng đường sự nghiệp nghệ thuật, NSND Lê Khanh dường như rất an toàn từ vai diễn tới chuyện đời tư nhưng gần đây chị gây “cú sốc” cho khán giả bằng vai mẹ chồng trong 'Gái già lắm chiêu' và chương trình 'Chị em chúng mình'. Điều gì khiến chị thay đổi? 

Chẳng điều gì cả! Thú thật, dù nhận được nhiều kịch bản nhưng tôi muốn dành nhiều thời gian cho sân khấu nên đã từ chối rất nhiều lời mời. Sau khi về hưu, tôi mới có thời gian dành cho truyền hình và điện ảnh. Khi đi quay, tôi thấy nhiều sự đổi mới, đặc biệt là các nghệ sĩ trẻ bây giờ rất nỗ lực và thông minh.

NSND Lê Khanh với nhiều phong cách khác nhau khi tham gia truyền hình thực tế.

Với trước kia làm gì có Chị em chúng mình để tôi tham gia. Phụ nữ luôn có nhu cầu chia sẻ, tâm sự chuyện của mình. Nhưng đôi khi chia sẻ, câu chuyện của mình tới tai người thứ 3, thứ 4 lại là một câu chuyện khác. Trong khi đó, nhà nước cấp phép cho chương trình chỉ riêng về phụ nữ, nơi phụ nữ có quyền được chia sẻ, được nói câu chuyện thật của mình đoàng hoàng, không bị phóng đại hay bóp méo đó là cơ hội tốt, tôi tội gì không nhận lời.

- Giới nghệ sĩ vẫn rỉ tai nhau rằng, chồng chị - đạo diễn Việt Thanh luôn có “tối hậu thư” cho chị về chuyện chia sẻ đời tư công khai. Khi những câu chuyện về bạn trai cũ, về chồng... được đưa lên truyền hình, anh ấy phản ứng như thế nào? 

Bây giờ chúng tôi vẫn có nguyên tắc đó mà. Tôi biết mình nên chia sẻ chuyện gì và nó có tác động, ảnh hưởng tới ai không? Mấy chuyện trên truyền hình chồng tôi cũng không quan tâm đâu. Với lại, rõ ràng khi kể câu chuyện tình yêu đắm đuối của tôi với người bạn trai lâu năm, tôi nghĩ thông điệp ở trong đó rất hay chứ đâu phải chuyện “bán đời tư” dông dài trên truyền hình.

Một cô gái cứ đắm đuối theo đuổi tình yêu 9 năm rồi phát hiện ra bạn trai có bồ, không biết nên bỏ thế nào mà cuối cùng phải quyết tâm dứt áo ra đi và bây giờ chứng minh sự lựa chọn của mình là đúng thì đó cũng là chia sẻ có ý nghĩa chứ. Tôi không dám nói rằng những chia sẻ của tôi dạy dỗ được ai, mà chỉ bằng câu chuyện thật của mình biết đâu ai đó nghe được và có quyết định của riêng mình.

- Nhưng chị còn khoe bố mình 84 tuổi vẫn có bạn gái si mê, chăm sóc vô điều kiện suốt 20 năm qua thì có bị quá không? Một người có tuổi như bố chị có vui không? 

Tôi rất cảm ơn những quan tâm của mọi người, nhất là những bình luận quan tâm của cộng đồng mạng khi tôi chia sẻ câu chuyện ấy. Tất nhiên có ủng hộ, có trái chiều nhưng gia đình tôi là gia đình làm nghệ thuật, chúng tôi có lối ứng xử rất văn minh và chúng tôi tự biết chuyện gì xảy ra khi chia sẻ sự thật. Nhưng sự thật vẫn là sự thật, bao nhiêu năm nay cô ấy chăm sóc bố tôi, mọi người đều biết. Có cơ hội nào, có lời cám ơn nào trân trọng hơn bằng lên truyền hình cám ơn cô ấy đâu. Lúc đó tôi đã rất xúc động và tôi phải chớp cơ hội cảm ơn cô ấy ngay. 

Với lại, bố tôi đã từng là một nghệ sĩ rất nổi tiếng. Ông đẹp trai, có danh tiếng nên rất nhiều bóng hồng ngưỡng mộ và muốn chăm sóc. Hình ảnh ánh hào quang, cái đẹp của người nghệ sĩ đương nhiên ở tuổi 84 đã không còn nhưng xúc động vô cùng cô ấy bao năm nay không danh phận vẫn cứ chăm sóc bố tôi miệt mài. Đó là tình yêu đích thực, tình yêu mà không con cái nào mang lại cho bố mẹ cả. Đừng bao giờ nghĩ người già thì không cần tới tình yêu đôi lứa.

NSND Lê Khanh cho biết gia đình chị đang rất hạnh phúc.

- Nhận được lời cảm ơn của chị suốt bao nhiêu năm chăm sóc bố chị không danh phận, cô ấy có chia sẻ gì với chị không? Mẹ đẻ chị có vì thế mà chạnh lòng?

Có nhiều cuộc hôn nhân đám cưới thì hoành tráng rồi vài bữa lại ra toà. Gia đình tôi không cần điều đó. Cô ấy đến với bố tôi chắc cũng không vì điều đó. Cô ấy không gọi điện hay chia sẻ gì với tôi nhưng tôi chắc lời cảm ơn của tôi cũng tới tai cô ấy. 

Bao nhiêu năm trời, gia đình tôi cha mẹ không được hạnh phúc. Tôi chỉ cầu mong cha mẹ có được hạnh phúc và dám chọn hạnh phúc cho mình. Nhưng nhiều năm, bố mẹ tôi cứ bảo vì con cái, không ai đi bước nữa. Như đã nói, gia đình tôi sống rất văn minh. Cảm ơn những lo lắng của nhiều người khi đặt mình vào vị trí của bạn gái của bố tôi, của mẹ tôi nhưng mà chúng tôi thu xếp được hết và bao năm nay chúng tôi vẫn sống hạnh phúc bên nhau.

Clip NSND Lê Khanh cảm ơn bạn gái của bố trên sóng truyền hình:

Tình Lê 

NSND Lê Khanh: Bố tôi 84 tuổi, có người bạn gái chăm sóc 20 năm qua

Lê Khanh xúc động khi thấy bố cô - NSND Trần Tiến tìm được tình yêu ở tuổi không còn trẻ. Nữ nghệ sĩ gửi lời cảm ơn đến bạn gái bố đã bên cạnh chăm nom, lo lắng cho ông suốt nhiều năm qua. 

Nhiều thanh thiếu niên gặp nguy hiểm khi dùng mạng xã hội từ sớm. Ảnh: New York Times.

Những hiểm họa từ Internet

Thập kỷ trước, những mối nguy lớn nhất với người trẻ từng là rượu bia, chất kích thích và mang thai tuổi vị thành niên. Giờ đây, thanh thiếu niên đối mặt với lo âu, trầm cảm, tự hại và tự sát.

Xu hướng này đi liền với lượng thời gian sử dụng mạng xã hội tăng nhanh. Một nghiên cứu năm 2021 của Meta cho thấy 40% các cô gái cảm thấy kém hấp dẫn trên Instagram vì so sánh bản thân với người khác.

Thực tế phức tạp hơn. Nhiều nghiên cứu cho thấy tương tác ảo có thể tạo tác động mạnh, cả tích cực lẫn tiêu cực, tùy thuộc vào tâm trạng bên trong mỗi người.

“Internet là tựa như nút tăng giảm âm thanh. Nó khuếch đại cảm xúc của bạn. Sau hàng chục năm, so với những thứ như ma túy, tình dục không an toàn, hiểm họa này còn nguy hiểm hơn cả một đại dịch đối với thanh, thiếu niên”, Byron Reeves, giáo sư truyền thông tại Đại học Stanford, nhận định.

Có rất ít nghiên cứu đáng tin cậy về ảnh hưởng của của công nghệ lên não bộ. Kinh phí hỗ trợ trẻ vị thành niên với vấn đề tâm lý bị thiếu hụt.

"Chúng tôi không có nhiều hiểu biết về nguyên nhân dẫn đến cuộc khủng hoảng sức khỏe tinh thần ở thanh thiếu niên hiện nay", tiến sĩ Joshua Gordon, giám đốc Viện Sức khỏe Tâm lý Quốc gia, cho biết.

Tuy nhiên, có một số manh mối để lý giải tình trạng này. Độ tuổi dậy thì đang trở nên sớm hơn. Trong giai đoạn này, trẻ khá nhạy cảm với tương tác xã hội và hòa nhập với môi trường xung quanh. Người lớn có thể gặp vấn đề tương tự, nhưng não bộ của trẻ dậy thì chưa đủ phát triển để xử lý cảm xúc.

Khả năng đối phó với khó khăn của giới trẻ cũng bị bào mòn khi họ thiếu ngủ, hiếm khi tập thể dục và ít tương tác với người khác. Những vấn đề này đều liên quan đến thời gian dùng điện thoại tăng.

Dù có nhiều sự kết nối ảo, người trẻ ngày nay cô đơn hơn các thế hệ trước. Nhiều nghiên cứu chỉ ra thanh thiếu niên dùng mạng xã hội nhiều có xu hướng ít hạnh phúc hơn.

Người trẻ đang cô đơn hơn dù có nhiều phương tiện kết nối. Ảnh: New York Times.

Vẫn còn nhiều câu hỏi chưa được trả lời. Một phần là do Internet quá rộng lớn và đa dạng, khiến các chuyên gia khó kết luận rằng thời gian dùng điện thoại dẫn đến lo âu và trầm cảm.

“Điều đó không có nghĩa những mối tương quan không tồn tại. Mỗi đứa trẻ có thể bị ảnh hưởng một cách khác nhau”, tiến sĩ Reeves nói.

Tuổi dậy thì và mạng xã hội

Ở tuổi dậy thì, hiện ngày càng sớm hơn, các hormone và chất hóa học trong não bộ khiến thanh thiếu niên nhạy cảm trong tương tác xã hội.

Tuy nhiên, những vùng não chịu trách nhiệm kiểm soát cảm xúc lại không phát triển đủ nhanh. Theo nghiên cứu năm 2019 của Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ với 5.000 thanh thiếu niên từ 11 quốc gia, khả năng xử lý cảm xúc của một người không hoàn toàn trưởng thành cho đến khi họ ngoài 20 tuổi.

Hiện nay, sự kết hợp giữa độ tuổi dậy thì sớm và tình trạng quá tải thông tin do mạng xã hội có thể dẫn đến lo âu và trầm cảm khi thanh thiếu niên cảm thấy thiếu kiểm soát, theo tiến sĩ Andrew Meltzoff, giám đốc Viện Nghiên cứu Khoa học Não bộ thuộc Đại học Washington (Mỹ).

Tuy nhiên, các nghiên cứu về mối tương quan giữa mạng xã hội và vấn đề tâm lý chỉ ra kết quả trái ngược nhau. Một số cho thấy việc sử dụng Internet có liên quan đến các triệu chứng trầm cảm, trong khi số khác không tìm thấy mối liên hệ nào.

Một nghiên cứu năm 2018 với thanh thiếu niên thuộc cộng đồng LGBT cho thấy mạng xã hội là con dao hai lưỡi. Các nền tảng này giúp mở rộng mạng lưới hỗ trợ nhưng cũng khiến trẻ vị thành niên có nguy cơ chịu bạo lực mạng.

"Khi online, bạn có thể gặp phải hàng nghìn tin nhắn thù ghét", giáo sư Gary Harper, nghiên cứu sức khỏe hành vi tại Đại học Michigan (Mỹ), nhận xét. Mặt khác, ông cũng nói rằng mạng xã hội giúp thanh thiếu niên thuộc nhóm yếu thế tìm thấy cộng đồng và sự công nhận.

Mạng xã hội là con dao hai lưỡi với những nhóm yếu thế. Ảnh: Arch Academy.

Ít nguồn lực hỗ trợ

Thời gian sử dụng điện thoại có thể thay thế các hoạt động có lợi cho sức khỏe như ngủ đủ giấc, trò chuyện với bạn bè, gia đình, cũng như vận động và ra ngoài trời.

Năm 2020, một nghiên cứu kéo dài nhiều năm với 4.800 thanh thiếu niên đã tìm ra mối liên hệ mật thiết giữa sự thiếu ngủ và vấn đề tâm lý. Những người được chẩn đoán trầm cảm ngủ ít hơn 7,5h mỗi đêm, thay vì 8-10h như được khuyến nghị cho độ tuổi 14-17.

Thiếu ngủ khiến não bộ khó kiểm soát và xử lý thách thức về cảm xúc. Nhiều chuyên gia khuyên phụ huynh không cho con sử dụng thiết bị điện tử trong vòng 1h trước khi ngủ và khuyến khích trẻ tham gia hoạt động thể chất ngoài trời vào ban ngày.

Tiến sĩ Kara Bagot, bác sĩ tâm thần trẻ em và trẻ vị thành niên, lưu ý rằng nhiều nghiên cứu cho thấy lợi ích của việc nghỉ ngơi, tập thể dục và tương tác với người khác. Trong khi đó, tác động của mạng xã hội chưa rõ ràng.

Theo tiến sĩ Bagot, sự thiếu chắc chắn đó một phần do "sự chênh lệch lớn" giữa hàng tỷ USD mà các công ty công nghệ đầu tư nhằm thu hút người dùng và nguồn kinh phí khiêm tốn dành cho giới nghiên cứu để tìm hiểu tác động của mạng xã hội.

Tiến sĩ Gordon, giám đốc Viện Sức khỏe Tâm lý Quốc gia, cho biết chính quyền muốn có thêm nhiều nghiên cứu nhưng không nhận đủ đơn xin tài trợ từ các nhà khoa học.

"Chúng ta không có đủ dịch vụ chăm sóc tâm lý hay nhân viên công tác xã hội để điều trị cho trẻ em. Tệ hơn cả là sự thiếu hụt những nhà nghiên cứu sức khỏe tâm lý chuyên sâu về độ tuổi này", ông nói.

Thời gian dùng điện thoại đang lấy đi giấc ngủ và lối sống lành mạnh ở giới trẻ. Ảnh: BBC.

Hai thập kỷ trước, các chiến dịch dịch vụ công đã khuyến khích thanh thiếu niên tránh xa ma túy và thực hành tình dục an toàn.

Tuy nhiên, các chuyên gia y tế ngày nay gặp nhiều khó khăn hơn trong việc đưa ra chỉ dẫn nghiêm ngặt để quản lý thời gian dùng điện thoại cho thanh thiếu niên.

"Chúng tôi không thể chỉ khuyên người trẻ rằng họ nên ít dùng mạng xã hội hơn và mong họ sẽ làm theo”, tiến sĩ Kimberly Hoagwood, cựu phó giám đốc Viện Sức khỏe Tâm lý Quốc gia, nhận định.

(Theo Zing)