Người anh và người chị nói trên cho biết rằng sở dĩ các cháu có kết quả tốt như vậy bởi vì môi trường học tập đã giúp phát huy hết khả năng tiềm ẩn. Con của người chị vừa học tốt vừa là một nghệ sĩ piano thượng hạng. Cháu không chuyên nhưng đã đoạt giải rất cao ở những đấu trường âm nhạc uy tín. 

Chị bảo do không có chuyện thi cử khắc nghiệt như ở Việt Nam từ nhỏ tới lớn, nên con chị mới có thời gian mà luyện đàn, giúp đạt giải cao trong nhiều cuộc thi âm nhạc. Chính những giải thưởng âm nhạc này là điểm cộng rất lớn để giúp cháu được nhận vào đại học Brown.

Ở Việt Nam, chúng ta khi nghĩ lại đời học sinh thì chuỗi những kỳ thi vất vả có lẽ là điều ám ảnh với đa số mọi người. Nào là thi vào lớp 6, thi vào lớp 10, thi tốt nghiệp trung học phổ thông... Đặc biệt là kỳ thi vào lớp 10, bởi nếu trượt thì đi làm cũng không được do các em còn nhỏ, cho đi học nghề thì không ổn, mà không cho đi học nữa cũng không xong.

Tôi là một giáo viên Toán đã có chút kinh nghiệm, thỉnh thoảng có phụ huynh nhờ kiểm tra xem con mình có học được không, thú thực là tôi ít khi phải đưa những bài toán hóc búa để kiểm tra mà chỉ là một bài rất bình thường. Sau đó, tôi chỉ cần nhìn cách em trình bày, nếu rõ ràng, khoa học là biết em đó có thể học được.

Tuy nhiên, tôi thường nói chuyện với các em, đưa ra một vấn đề rồi xem cách xử lý. Qua cuộc nói chuyện, tôi có thể đánh giá các em có học được hay không.

Sau nhiều năm, tôi nhận thấy rằng đây là cách đánh giá rất chuẩn xác. Từ đó, tôi liên tưởng đến việc các trường của Mỹ khi tuyển sinh thì bài luận là một yếu tố cực kỳ quan trọng. Họ đã rất văn minh khi đánh giá năng lực của học sinh qua bài luận. Vậy thì có thể có những cách đánh giá khác mà vẫn đánh giá được năng lực học sinh chứ không phải nhất thiết tổ chức thi tuyển như chúng ta đang làm?

Học sinh hiện nay gặp rất nhiều áo lực. Xem một khảo sát được công bố mới đây thì có hơn 18% học sinh từng có ít định tự tử. Học sinh là vậy, còn phụ huynh căng thẳng vì chuyện thi cử của con mình cũng không ít. Cần phải coi đây là một chuyện lớn, vô cùng nghiêm trọng của xã hội và của ngành giáo dục. Chúng ta cần có hành động quyết liệt, hợp lý để giải quyết. 

Tranh cãi về việc có nên tổ chức kỳ thi vào lớp 10 hay bỏ thi tốt nghiệp THPT làm tôi nhớ đến một định lý nổi tiếng trong Toán học: Định lý Không hoàn hảo của nhà toán học lỗi lạc Kurd Godel. Nhờ định lý này mà ông được tạp chí TIME của Mỹ bầu chọn là Nhà Toán học xuất sắc nhất của thế kỷ 20.

Đại ý của định lý này là: Trong một Không gian Toán học nào đó sẽ có những bài toán không thể chứng minh được từ những tiên đề của Không gian đó. Ví dụ như trong Không gian Toán học Euclit mà chúng ta vẫn học từ lớp 1 đến lớp 12 thì vẫn có những bài toán mà ta không thể chứng minh được từ những tiên đề Euclit.

Áp dụng vào trong cuộc sống của chúng ta, có những điều, những sự việc diễn ra một cách phi tuyến tính, phi logic, vượt ra ngoài phạm vi hiểu biết và tưởng tượng của chúng ta. Tư tưởng "Think Diffirent" của Apple và Steve Jobs là một minh chứng hùng hồn.

Quay trở lại hiện thực cuộc sống, tuyển sinh vào lớp 10 bằng cách thi tuyển hay kỳ thi tốt nghiệp THPT đã diễn ra nhiều năm, quen thuộc đến mức mà chúng ta luôn nghĩ rằng đây là chuyện bình thường. Tuy nhiên, để phù hợp với tình hình mới thì cần phải nghĩ khác, làm khác.

Không có cách đánh giá nào là hoàn hảo mà chỉ có cách phù hợp. 

Hãy có những thay đổi mạnh mẽ, để khi nhớ lại, quãng đời học trò sẽ là những ký ức êm đềm chứ không phải ám ảnh thi cử. Nhất là để các em học sinh có thời gian nghỉ ngơi vui vẻ, có thể lĩnh hội được những kỹ năng cần thiết khác cho tương lai dài rộng sau này.

Anh Phạm

Dù sức khỏe yếu ớt, nhưng Tâm vẫn ước mơ được tới trường giống như các bạn. Dẫu còn đầy lo lắng và trăn trở, nhưng thấy con ham học, bố mẹ Tâm đành đồng ý để con đến lớp.

8 tuổi, Tâm bắt đầu đi học lớp 1.

Con đi học, cả bố me, ông bà cũng phải thay nhau đến trường. Tâm ngồi trong lớp, luôn có người túc trực ngoài cửa để hỗ trợ khi cần. Bố Tâm cũng đóng riêng một chiếc ghế gỗ giúp con có thể yên tâm ngồi học mà không lo sợ bị các bạn xô ngã.

Mặc dù đi học khó khăn, nhưng Tâm luôn được thầy cô đánh giá có nhận thức khá tốt. Suốt 9 năm liền, cô đều đạt danh hiệu học sinh giỏi.

Những tưởng mọi thứ “dần trở về quỹ đạo”, nhưng hết lớp 9, sức khỏe của Tâm ngày một giảm sút; danh sách bệnh tiếp tục dày thêm. Ngôi trường cấp 3 lại cách nhà hơn 15km. Không còn cách nào khác, Tâm đành chấp nhận dừng lại việc học.

“Thời điểm đó, vì sử dụng nhiều thuốc, mọi bộ phận trong cơ thể mình đều bị ảnh hưởng rất nhiều. Lưng mình còng gập xuống, phổi bị chèn ép nên viêm phế quản thường xuyên. Mình mất ngủ triền miên do không thể nằm như bình thường được, chỉ có thể ngủ ngồi hoặc úp mặt xuống giường”.

Phải dừng lại việc học trong khi các bạn vẫn được tới lớp, với người “cuồng” đi học như Tâm, đó là một quyết định đầy tiếc nuối. 

“Mình phải đối mặt với sự thật rằng bản thân không thể tiếp tục tới trường vì sức khỏe không cho phép. Nhưng ngừng đi học không có nghĩa là ngừng ước mơ”, Tâm nói.

Luôn mang trong mình ước mơ được trở thành cô giáo đứng trên bục giảng, năm 2004, Tâm bắt đầu nhận dạy kèm cho học sinh nhỏ tuổi hơn ở quanh vùng.

Lớp học Ngọc Tâm Thủy Tinh cũng ra đời kể từ đó, ngay trong căn phòng vỏn vẹn 10m2, với tiêu chí “5 không”: không phấn, không bảng, không bục giảng, không giáo án và không học phí.

Tại lớp học này, học sinh không chỉ đa độ tuổi mà còn đa môn học. Để có thể kèm cặp, hướng dẫn từng em, “cô giáo” Tâm cũng phải sắp xếp thời gian linh hoạt để mọi học sinh đều được giảng và chữa bài trong cùng một buổi học.

Tính đến năm 2023, sau 19 năm, lớp học của Tâm đã chào đón hàng trăm em học sinh. Tại lớp học này, nhiều em đã được vào đội tuyển học sinh giỏi, sau đó bước tiếp vào những ngôi trường đại học danh tiếng... 

Với Tâm, đây cũng chính là nguồn động lực vô giá để cô tiếp tục “chuyến hành trình thủy tinh” này.

“Mình luôn tâm niệm, bản thân chỉ là người dẫn dắt các em trong những điều mình biết. Mình mới chỉ học đến lớp 9, nên những kiến thức chưa được học, mình thường tự tìm tòi qua sách vở, Internet, sau đó dạy lại cho các em”.

Dẫu hành trình chiến đấu với căn bệnh xương thủy tinh chưa bao giờ dễ dàng, nhưng Tâm vẫn giữ cho mình một thái độ sống tích cực, lạc quan và yêu đời.

“Bác sĩ từng nói với mình rằng mình không thể vượt qua được tuổi 30, nhưng năm nay mình đã bước sang 33 tuổi rồi.

Mình chưa bao giờ cảm thấy sợ hãi hay buồn tủi, bởi buồn cũng phải sống, vui cũng phải sống. Vậy tại sao không lạc quan lên để sống.

Mình cũng nghĩ rằng, không quan trọng mình sống được bao lâu. Quan trọng mình sống sâu và ý nghĩa như thế nào.

Với mình, mỗi ngày được sống, được làm những việc yêu thích, tham gia các hoạt động xã hội, tình nguyện, hỗ trợ cộng đồng người khuyết tật,… đó đều là những ngày hạnh phúc”.

Đi qua tất thảy khó khăn, Tâm luôn cảm thấy biết ơn mẹ - người mà Tâm nói đã hy sinh cho mình cả cuộc đời.

“Mẹ đã từ bỏ những đam mê, ước mơ và công việc, trở về làm một người nông dân để có thêm nhiều thời gian chăm sóc cho con. 

Mình nhớ hồi còn bé, mình ở viện nhiều hơn ở nhà. Biết bao nhiêu lần phẫu thuật đau đớn, chân không thể duỗi thẳng; cả những lần tập đi, xương lại rạn, gãy, bó bột,... hay những thời điểm phải nằm yên 2 tháng trời khiến lưng lở loét,… mẹ luôn là người đồng hành.

Đến bây giờ, đi đâu mình vẫn cần mẹ bế vì mình chỉ nặng 15 kg. Nếu không có mẹ hỗ trợ trong mọi sinh hoạt hàng ngày, có lẽ mình không thể xoay xở”.

Cũng vì sự hy sinh đó, Tâm nói rằng, mình càng cần phải mạnh mẽ hơn, không chỉ vì mình, mà còn vì những người xung quanh.

“Mình nghĩ rằng, khuyết tật chỉ là bất tiện chứ không phải là bất hạnh. Sự mạnh mẽ không tự nhiên mà có, đó là do vượt khó mà nên”.