Thực tế, hơn 90% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa. Nguồn lực hạn chế và khuynh hướng ưu tiên các mục tiêu ngắn hạn khiến việc chuyển đổi số của các doanh nghiệp này khó khăn. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải thận trọng hơn trong lựa chọn các giải pháp chuyển đổi số thiết thực và có ý nghĩa, cũng như chuyên nghiệp hóa phương pháp kinh doanh để đo lường chính xác hơn hiệu quả của hành trình chuyển đổi số. 

Nói cách khác, chuyển đổi số là cơ hội để chủ doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa xem xét sâu hơn về tổ chức của mình, về các năng lực chuyển đổi cũng như cơ hội để tạo ra giá trị cho những khách hàng trong kỉ nguyên mới.

Nhìn xa hơn ra khỏi ranh giới của từng doanh nghiệp, vẫn còn rất nhiều điều cần thiết phải làm nhằm hướng đến mục tiêu chuyển đổi số quốc gia. Báo cáo về chuyển đổi số tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa toàn cầu do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế - OECD thực hiện năm 2021 cho thấy, chúng ta thiếu trầm trọng dữ liệu và thông tin về áp dụng công nghệ số của gần như toàn bộ các doanh nghiệp siêu nhỏ, dù đây là đối tượng chiếm đa số trong bức tranh chuyển đổi số tại Việt Nam. 

Sự chênh lệch trong tài lực cũng như các kiến thức cần thiết về chuyển đổi số đang khiến “khoảng cách số” bị mở rộng đáng kể, tạo ra cạnh tranh gắt gao hơn trên thị trường. Bên cạnh đó, những khách hàng thế hệ Z với hành vi và nhu cầu tiêu dùng dần trở thành đối tượng tiêu tiền chính trong tương lai gần, tạo thêm áp lực bắt buộc các doanh nghiệp phải chuyển đổi số - bắt đầu bằng cải tiến tư duy nhận thức và lập ra lộ trình phù hợp, làm một “bệ phóng” vững chắc trước những thay đổi chắc chắn sẽ xảy ra trong tương lai. 

Để thu hẹp khoảng cách số nói trên, tôi cho rằng rất cần sự chung tay của chính quyền, doanh nghiệp, nhà đầu tư, và cả người dân để tạo lập một hệ sinh thái chuyển đổi số phù hợp cho toàn bộ các đối tượng cần thiết.

Về phía người dân, khoảng cách số càng thể hiện rõ giữa các khu vực, thành phố có tốc độ và chỉ số phát triển đặc biệt là về hạ tầng công nghệ, khác nhau. Ngoài việc một bộ phận người dân chuyển đổi số chậm hơn khiến họ bị bỏ lỡ các cơ hội trong cuộc sống (ví dụ việc làm, mua sắm trực tuyến, tiếp cận kiến thức…), khoảng cách số còn tạo ra những hậu quả nghiêm trọng hơn liên quan đến các hành vi trực tuyến và trên mạng xã hội. 

Chẳng hạn như, vấn nạn tin giả trong đợt dịch Covid-19 vừa qua hoặc các tin tức về tài khoản, thông tin cá nhân bị chiếm đoạt bởi tin tặc hay bị rò rỉ bởi sự bất cẩn của chính người dùng, hay văn hóa trực tuyến xấu xí và bắt nạt trực tuyến là những vấn đề có liên quan chặt chẽ đến khoảng cách số nói trên.

Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, đó chính là yếu tố bền vững trong câu chuyện chuyển đổi số. Phát triển bền vững và chuyển đổi số có thể sẽ được cho là 2 vấn đề đối nghịch nhau, vì thường các nỗ lực và tiến trình gì nhanh và mạnh (như chuyển đổi số) thì sẽ khó đảm bảo được tính bền vững. Khái niệm bền vững ở đây, ngoài hàm ý liên quan đến lợi nhuận và sự phát triển vững vàng của doanh nghiệp trong thị trường đầy cạnh tranh, còn liên quan đến môi trường và xã hội.

Liên Hợp Quốc đã công bố 17 mục tiêu phát triển bền vững làm kim chỉ nam cho các hoạt động kinh tế xã hội toàn cầu nhằm đảm bảo hòa bình và thịnh vượng chung cho các quốc gia vào năm 2030. Tương tự, nhiều nhà đầu tư hiện nay đã quan tâm sử dụng bộ tiêu chuẩn ESG để đánh giá độ ảnh hưởng của các khoản đầu tư và doanh nghiệp lên môi trường và cộng đồng xã hội. Các doanh nghiệp và tổ chức tiến hành chuyển đổi số vì vậy cần phải quan tâm đến yếu tố bền vững trong hoạt động kinh doanh của mình, bên cạnh các mối quan tâm về chuyên môn kĩ thuật. 

Lấy ví dụ, dữ liệu của người dùng và khách hàng, ngoài việc được sử dụng bởi các công nghệ số, sẽ còn được sử dụng cho các mục đích nào khác? Việc áp dụng công nghệ sẽ ảnh hưởng đến người lao động chân tay như thế nào? Rác thải công nghệ từ quá trình chuyển đổi số sẽ được xử lý ra sao? Việc áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để đưa ra quyết định tự động về tuyển dụng có đảm bảo được tính công bằng cho các ứng viên?…

Là người làm nghiên cứu khoa học, tôi và các đồng nghiệp tại Đại học RMIT luôn mong muốn đồng hành cùng Chính phủ, doanh nghiệp, và người dân thông qua các dự án hợp tác tạo tác động thực tiễn lên hành trình chuyển đổi số của cả nước. Hai chuyến tập huấn chuyển đổi số cho các tỉnh Đắk Nông và Bình Phước vào tháng 8 và 9/2022 là ví dụ cụ thể của nỗ lực này, và sắp tới chúng tôi sẽ tiếp tục tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo, cũng như đồng hành với các hội doanh nghiệp và doanh nghiệp để xuất bản nghiên cứu, sách, và báo cáo về chủ đề chuyển đổi số tại Việt Nam.

Tiến sĩ Đặng Phạm Thiên Duy, Đại học RMIT

Ở xã hội ngày nay, xe cộ, máy tính, điện thoại thông minh giúp con người ít phải “động tay động chân”. Internet là biển kiến thức có sẵn chỉ bằng vài cú nhấp chuột; thức ăn ngon, quần áo đẹp và các loại phương tiện giải trí không còn là thứ xa xỉ mà đã tràn ngập đến mức dư thừa. Sống trong môi trường như vậy, nhiều người cảm thấy những hoạt động đòi hỏi sự nỗ lực và tính kỷ luật như miệt mài học tập và làm việc suốt nhiều năm tháng, luyện tập thể thao đến vã mồ hôi hay ăn theo chế độ dinh dưỡng nghiêm ngặt là sự tự hành xác, là đánh mất tự do. Thả mình vào lối sống dễ dãi, con người không được rèn luyện để sẵn sàng đối mặt với những khó khăn như sự túng thiếu, tai nạn, bệnh tật hay mất đi người thân - những tai ương vốn có thể xảy ra với bất kỳ ai như một phần tự nhiên của cuộc sống. Khi đó, họ dễ rơi vào khủng hoảng và rối loạn.

Như nhận định của Socrates: chúng ta chỉ nên “ăn để sống, chứ không phải sống để ăn”, khi nói khép mình vào kỷ luật, ý của các triết gia này là hướng đến sức mạnh tinh thần và tư duy lý trí để không rơi vào cạm bẫy của vui thú lầm lạc. Như lòng quả cảm của dũng sĩ Hercules - người đã khước từ lời hứa hẹn về cuộc sống xa hoa của “nữ thần xấu xa” Kakia để chọn lấy con đường gian khổ của “nữ thần đức hạnh” Aretê và rồi cuối cùng, sau những gian khổ, chàng đã được thần Zeus tôn lên địa vị của một vị thần bất tử.

Tương tự, không ít người chạy marathon chia sẻ rằng họ từng không thể đi bộ từ nhà đến siêu thị mà không thở nặng nhọc, thật khó tin là giờ đây họ có thể chạy liên tục 42 km bất kể nắng mưa. Hoặc những người bị béo phì kiên trì theo đuổi kế hoạch giảm cân với thời gian tính bằng năm, chiến thắng mọi cơn thèm đồ ngọt luôn chực chờ quyến rũ. Như thép được tôi luyện qua thời gian, thành quả từ hành trình nghị lực này không chỉ là sức khỏe thể chất, mà còn là ý chí mạnh mẽ và bền bỉ để không bỏ cuộc trước khó khăn trong mọi khía cạnh đời sống và công việc.

Tác giả phác thảo bao quát về lịch sử của các học thuyết và sử dụng rất nhiều trích dẫn có giá trị từ các triết gia cổ đại để giới thiệu cho bạn đọc về Chủ nghĩa Khắc kỷ. Tuy nhiên, đây không phải là một cuốn sách phê bình triết học, mà đây là cuốn cẩm nang về nghệ thuật sống được viết theo quan điểm của một nhà trị liệu tâm lý, muốn tìm hiểu gốc rễ các vấn đề cảm xúc của con người. Như lời của triết gia La Mã Musonius Rufus, chúng ta không nên sử dụng triết học như là đơn thuốc trị bệnh nhất thời, mà hãy tư duy triết học như một lối sống. Bằng nỗ lực thay đổi cốt lõi tư duy để định danh bản chất mình là một sinh vật có lý trí, con người sẽ có quyền năng điều khiển số phận của chính mình.

Nguyễn Thao