U22 Việt Nam nhận chỉ tiêu giành HCV SEA Games 30

"Tôi chỉ muốn biết mọi thứ hoạt động như thế nào. Khoa học thực sự là gì? Cha mẹ luôn khuyến khích tôi làm bất cứ điều gì tôi muốn làm", Sabur chia sẻ.

Đồng thời, cô cũng là một nghệ sĩ kèn clarinet cừ khôi của Dàn nhạc Giao hưởng Rockland khi mới 11 tuổi. Cô chơi Mozart nhưng lại yêu thích nhạc rock đương đại U2. “Cô bé ấy đang chơi những bản nhạc tuyệt vời. Đây đúng là ‘trò chơi trẻ con’ của cô ấy”. nghệ sĩ kèn nổi tiếng Ricardo Morales, đồng thời là thầy của Sabur nhận xét.

Đến năm 5 tuổi, Sabur trưởng thành hơn những người bạn tiểu học của mình và phải chuyển tiếp lên cấp hai, nơi cô tiếp tục vượt xa những người khác trong các bài học trên lớp. Các trường đại học từ chối xem xét Sabur nên cô tự học trong lớp và học Tae-Kwon-Do, đạt đai đen lúc 9 tuổi. Cuối cùng, cô cũng được nhận vào Đại học Stony Brook khi mới 10 tuổi. 

Alia Sabur từng đến muộn trong kỳ thi cuối kỳ môn Toán ứng dụng. Tuy vậy, cô đã hoàn thành bài kiểm tra chỉ trong 15 phút và đạt điểm tuyệt đối như thường lệ. Giáo sư của cô đã viết trong một e-mail: ''Có lẽ em nên đến muộn trong tất cả các kỳ thi cuối kỳ của mình”.

Giáo sư Harold Metcalf nói: “Tôi đã hoài nghi. Đó chỉ là một cô bé. Đến lớp buổi thứ 2, thứ 3, cô bắt đầu đặt các câu hỏi. Tôi nhận ra, cô gái này hiểu vấn đề- điều tôi chỉ thấy ở học sinh tuổi 15 hoặc 16 chứ không phải 10”.

Sau đó, Sabur tốt nghiệp hạng ưu ở tuổi 14, tiếp tục học tại Đại học Drexel, nơi cô lấy bằng Thạc sĩ vào năm 2006, theo The New York Times. Trong thời gian làm việc tại Drexel, Sabur đã được vinh danh với Học bổng Trưởng khoa năm 2007 vì thành tích học tập xuất sắc. Năm 2007, cô đảm nhận vai trò tạm thời tại Đại học Southern ở New Orleans, một cơ sở dành cho người da đen mà cô cảm thấy bị chính quyền bỏ mặc sau cơn bão khủng khiếp Katrina. 

Bí quyết thiên tài: Làm những gì mình giỏi và hài lòng những gì đang làm 

Sự nổi tiếng của Alia Sabur đã đạt đến tầm cao ở tuổi 18. Ngày 19/2/2008, 3 ngày trước sinh nhật thứ 19, cô được bổ nhiệm vào vị trí Giáo sư Quốc tế tại Đại học Konkuk ở Seoul, Hàn Quốc. Sách kỷ lục Guinness thế giới đã vinh danh Sabur là Giáo sư trẻ nhất thế giới, vượt qua kỷ lục của Colin Maclaurin tại Đại học Aberdeen (19 tuổi), theo The Independent. 

“Ở Hàn Quốc, tôi được đối xử như một người nổi tiếng. Mọi người nhìn chằm chằm vào tôi bất cứ nơi nào tôi đến trong khuôn viên trường và tôi được yêu cầu nói chuyện truyền cảm hứng cho thanh thiếu niên nước này”, theo Financial Times. 

Là người tiên phong trong giới học thuật, Kỷ lục Guinness Thế giới của Sabur đã củng cố vị thế của cô như một biểu tượng của sự xuất sắc trong học thuật và đổi mới. Thông báo của Guinness đã làm dấy lên vô số email từ các bậc phụ huynh tò mò. "Họ muốn lời khuyên cho con cái của họ. Tôi khuyên họ nên khuyến khích con mình làm những gì chúng giỏi".

Sabur hiểu những áp lực mà những sinh viên đại học phải đối mặt bởi tiềm năng của một người dường như là vô hạn trong khi mọi người kỳ vọng quá nhiều đến mức một người khó có thể tìm ra con đường của mình. Nhưng nếu phải đưa ra một lời khuyên thì theo Sabur, đó là hãy làm những gì trái tim mình mách bảo.

Cô nói: “Cuối cùng, bạn phải cảm thấy hài lòng về những gì mình đang làm. Tôi luôn làm việc hướng tới mục tiêu này hay mục tiêu khác, lấy vài năm làm cơ sở cho mỗi mục tiêu”.

Các giáo sư của Sabur nhận xét rằng ngoài một bộ óc phi thường, điều khiến cô gái này trở nên đặc biệt là lòng khao khát học hỏi, sự sẵn sàng làm việc chăm chỉ và sự cân bằng cảm xúc vượt xa những năm tháng của cô. 

Giờ đây, Alia Sabur đã 35 tuổi và tiếp tục phát huy các kỹ năng của mình để giúp đỡ người khác. Sau khi đảm nhiệm vị trí giáo sư, cô tiếp tục phát triển các công cụ nghiên cứu y học cũng như tạo ra các thiết bị không xâm lấn cho người mắc bệnh tiểu đường. Gần đây, cô trở thành luật sư cho văn phòng nhãn hiệu và bằng sáng chế Mỹ với chuyên môn về các tranh chấp về sở hữu trí tuệ.

Sabur cũng tận tâm khuyến khích nhiều người trẻ hơn theo đuổi sự nghiệp khoa học. Nữ giáo sư trẻ tuổi nhất trong lịch sử đang là hình mẫu cho các cô gái trẻ và phá bỏ định kiến về phụ nữ trong lĩnh vực STEM.

Tử Huy

Nếu muốn giỏi khía cạnh nào, cần xây dựng chương trình trực tiếp phát triển khía cạnh đó. Nếu bắt học sinh tiếp tục luyện bài, đó là cách chắc chắn đảm bảo sự thất nghiệp sau khi tốt nghiệp.

Trước năm 2024, nền giáo dục dù có kém hiệu quả cũng không quá nghiêm trọng vì nền kinh tế vẫn thiếu lao động, học giỏi hay học kém vẫn kiếm được việc, chỉ là mức lương khác nhau. Tuy nhiên Gen AI và robot làm bùng nổ năng suất lao động.

Bố mẹ cần chọn cho con chương trình học tập trung vào việc đặt câu hỏi vì nếu tiếp tục học theo chương trình cũ, việc thất nghiệp là rất khó tránh khỏi. Và bất cứ người lao động nào cũng phải nhanh chóng nâng cao năng lực đặt câu hỏi để có thể tiếp tục phát triển bản thân. 

Năng lực đặt câu hỏi 

Năng lực đặt câu hỏi là năng lực quan trọng nhất ở thời đại Gen AI.

Hầu như ai trên thế giới cũng biết câu chuyện “Eureka” của Archimedes (Ác-si-mét 287BC) nhà triết học tự nhiên, nhà sáng chế thời Hi Lạp cổ đại. Ông vĩ đại đến mức có nhiều sáng chế (tạo ra cơ chế mới như máy móc, phương pháp sản xuất), và phát minh (phát hiện ra các quy luật có sẵn trong tự nhiên) vẫn được dùng rộng rãi đến ngày nay.

Từ Eureka nổi tiếng với câu chuyện Archimedes đặt câu hỏi khi ông bước vào bồn tắm: tại sao nước dâng lên, dâng lên bao nhiêu? Archimedes đặt ra câu hỏi phù hợp rồi thì việc tìm lời giải cho các vấn đề khó trở thành việc dễ.

Socrates (470BC) lập ra nền tảng cho trường phái triết học phương tây, nhờ đó có các ngành khoa học công nghệ hiện đại. Phương pháp chính của Socrates là đặt câu hỏi, ông nói rằng năng lực cao nhất của người là đặt câu hỏi cho mình và cho người khác.

Giai đoạn dài của loài người trước Gen AI, đã có quá nhiều câu hỏi hay nhưng chưa được trả lời, nên khái niệm “kỹ năng giải quyết vấn đề” được coi là quan trọng. Khi Gen AI trở nên phổ biến vào đầu năm 2023, kỹ năng đặt câu hỏi (prompt engineering) lập tức trở thành kỹ năng quan trọng nhất của con người, trở thành công việc được trả lương cao nhất mà không cần bằng cấp hay kiến thức gì.

Luật chơi định hình cấu trúc của trò chơi, từ đó chi phối chiến lược tối ưu của người chơi và quyết định đến cân bằng Nash (Nash equilibrium) của trò chơi. Tư duy kiểm tra CTT ngày nay là luật chơi tệ hại. Nó ép con người phải lãng phí thời gian giải bài, thậm chí là luyện bài.

Trước năm 2023, giải bài là kỹ năng chính để kiếm tiền với lao động trí óc. Tuy nhiên, giải bài giỏi không giúp giỏi ra bài hay dùng bài.

Câu hỏi đúng để giải bài toán 9 thập kỷ

Tôi minh họa mệnh đề này bằng việc phân tích quá trình FIFA xây dựng hệ thống xếp hạng dựa trên Elo: Tính điểm Elo cần kỹ năng toán rất đơn giản, người học cấp 2 trình độ trung bình có thể tính được dễ dàng chỉ cần giấy và bút chì. Nền tảng lý thuyết của Elo bắt nguồn từ Pairwise comparision năm 1927, mãi 33 năm sau, 1960 Elo mới được áp dụng cho liên đoàn cờ vua Mỹ, mất thêm 58 năm nữa, 2018 FIFA mới chịu áp dụng Elo để xếp hạng các quốc gia thành viên.

FIFA đã nhiều lần áp dụng nhiều kiểu xếp hạng kém cỏi khác nhau bất chấp nhiều bài báo đã công bố rằng các phương pháp xếp hạng khác mà FIFA áp dụng có độ chính xác kém xa Elo. Theo cách cũ của FIFA, đội Ba Lan hạng 8, Tây Ban Nha hạng 10, trong khi theo Elo thì Ba Lan hạng 19, Tây Ban Nha hạng 3. Xếp hạng kém chính xác khiến chia bảng thi đấu lung tung, khiến các giải đấu giảm hấp dẫn.

Ví dụ nếu hỏi câu này: “Tôi quản lý liên đoàn e-sport trò chơi đối kháng giống như bóng bàn. Hãy gợi ý cho tôi cách định lượng trình độ của các đội tuyển để chia bảng thi đấu?” thì các AI đều gợi ý ngay việc dùng Elo.

Nếu hỏi “Tôi quản lý liên đoàn e-sport trò chơi đối kháng giống như bóng bàn. Hãy gợi ý cho tôi cách xếp hạng các đội tuyển để chia bảng thi đấu?” thì Claude-3 gợi ý Elo nhưng GPT-4v không nhắc gì đến Elo mà dùng cách tư duy như FIFA thời trước Elo.

Đó là ví dụ cho thấy đặt câu hỏi cho Gen AI tốt thì trong 1 phút có thể thay cho việc lãng phí 91 năm. Kỹ năng đặt câu hỏi sẽ đem lại giá trị to lớn cho xã hội.

Từ xưa, người ta đã có câu nói: “Talent hits a target no one else can hit; Genius hits a target no one else can see” (Tài năng bắn trúng mục tiêu mà không ai khác có thể bắn trúng; Thiên tài bắn trúng mục tiêu mà không ai khác có thể nhìn thấy). 

Như vậy, năng lực cao nhất từ xưa vẫn là năng lực xác định mục tiêu, là phần đầu tiên của năng lực lãnh đạo. Xưa kia 1 người đặt mục tiêu thì vô vàn người khác phải lao động rất lâu mới giải được, nhưng với sự xuất hiện của Gen AI, việc đặt câu hỏi đã trở thành công việc hàng ngày của mỗi người. Năng lực đặt câu hỏi cần được biến thành kỹ năng được dạy hàng loạt cho mọi người.

Cách phát triển kỹ năng đặt câu hỏi

Nếu đặt câu hỏi là kỹ năng quan trọng nhất trong tương lai thì chúng ta cần tìm ra phương pháp để đo (assess) và kế hoạch để phát triển kỹ năng này.

Trong quá khứ, tôi may mắn đã có dịp triển khai hệ thống dựa trên Elo để đo năng lực cho doanh nghiệp nên có sẵn công cụ để thực hiện việc này. Tuy nhiên, công trình đó dài tới 300 trang nên không thể trình bày được dưới khuôn khổ một bài viết. Những người quan tâm có thể liên hệ tôi để được chia sẻ nhiều hơn về vấn đề này, hoặc nếu có nhiều người quan tâm, tôi sẽ tiếp tục chia sẻ từng phần.

Nguyễn Đình Nam - Nhà sáng chế với 20 năm kinh nghiệm làm AI, đã từng triển khai thành công hệ thống dựa trên Elo để đánh giá năng lực của các doanh nghiệp.

Kỷ nguyên AI và giấc mơ của người Việt

Còn trận gặp Thái Lan, dẫu áp lực của hàng phòng ngự tuyển Việt Nam dễ thở hơn nhưng cách chơi tấn công, đẩy cao đội hình mà HLV Kim Sang Sik nhiều khả năng sử dụng, dễ để lộ ra những khoảng trống ở sân nhà.

Vì vậy, dù gặp đối thủ nào, chơi ra sao, thì hàng phòng ngự tuyển Việt Nam vẫn phải có sự chắc chắn, kiên cố nhất. Với những gì đang có trong tay, HLV Kim Sang Sik cố gắng tạo nên một “lá chắn thép”, tạo nên sự an toàn, từ đó có đánh giá, điều chỉnh hướng tới chiến dịch AFF Cup vào cuối năm.

Sau 2 trận cầm quân hồi tháng 6, nhiều khả năng chiến lược gia người Hàn Quốc vẫn ưa thích sử dụng sơ đồ 3-4-3 với 3 trung vệ, khi cần sẽ đá 5-4-1 thiên về chơi phòng ngự phản công.

Tuyển Việt Nam hiện nay có 3 trung vệ thuần là Quế Ngọc Hải, Thanh Bình và Thành Chung, đều được đánh giá chất lượng. Sự trở lại của Quế Ngọc Hải là rất quan trọng khi cầu thủ CLB Bình Dương có khả năng chỉ huy hàng phòng ngự, thi đấu tỉnh táo, lăn xả và có thể phát động tấn công từ sân nhà bằng những đường chuyền vượt tuyến.

Thành Chung và Thanh Bình cũng đều là những cầu thủ ghi dấu ấn khi khoác áo tuyển Việt Nam trong quá khứ, có khả năng tranh chấp tốt, phối hợp, bọc lót nhịp nhàng.

Với các hậu vệ cánh, HLV Kim Sang Sik có nhiều sự lựa chọn với những Văn Thanh, Tấn Tài, Tuấn Tài, Xuân Mạnh… trong số này nhiều người cũng có thể đá trung vệ. Ngoài ra, Đức Chiến cũng là một sựa lựa chọn bởi sự đa năng của mình.

Nhìn chung, tuyển Việt Nam đang có một hàng phòng ngự đủ dày và chất lượng, vấn đề còn lại là màn thể hiện của các cầu thủ, cách vận hành lối chơi, sự hỗ trợ từ xa hay lùi về kịp thời của các tiền vệ, tiền đạo mỗi khi đội nhà chịu sức ép tấn công của đối thủ.

Nếu như hàng thủ của tuyển Việt Nam được tổ chức tốt trong hai trận đấu sắp tới khi gặp đối thủ đều mạnh, HLV Kim Sang Sik phần nào yên tâm cho chiến dịch AFF Cup vào cuối năm.

Danh sách tuyển Việt Nam: HLV Kim Sang Sik gây bất ngờ