Ngành công nghiệp bán dẫn khó ở chỗ, công đoạn chế tạo phụ thuộc nhiều vào công nghệ hiện đại, với các máy móc đòi hỏi độ chính xác cao. Đầu tư một nhà máy quy mô công nghiệp, có thể triển khai công nghệ cỡ 7nm, có thể rơi vào khoảng 15 tỷ USD. Nếu xuống công nghệ 2nm, 3nm, việc chạy đua sẽ rất khó khăn bởi chi phí quá lớn. 

Bên cạnh đó còn là vấn đề kinh nghiệm. Giả thiết nếu Việt Nam xây dựng nhà máy cỡ 2nm, 3nm, ai sẽ tin tưởng để đặt hàng Việt Nam sản xuất? Những con chip công nghệ 2nm, 3nm phải qua một loạt các quy trình kiểm tra về mặt chất lượng, phải đáp ứng được các yêu cầu khắt khe thì mới có thể có khách hàng. 

Những năm 80 của thế kỷ trước, Việt Nam từng thử tham gia ngành bán dẫn với nhà máy Z181. 50 năm sau, chúng ta mới quay lại thử sức một lần nữa. Khoảng cách thời gian này liệu có quá dài không?

Việt Nam những năm 80 đã có nhà máy chế tạo bán dẫn, với những linh kiện rất đơn giản.Thời điểm ấy, chúng ta đã xuất khẩu những linh kiện ấy ra nước ngoài. 

Bây giờ, chúng ta mới quay trở lại. Nhưng bài toán lâu hay nhanh còn phải phụ thuộc vào việc đầu tư liên tục cho khoa học công nghệ, cho nghiên cứu phát triển để tạo ra các công nghệ mới, hướng tới tương lai.

Hiện chúng ta có nhân lực phù hợp về độ tuổi, về nền tảng, tuy nhiên về kiến thức, kỹ năng, trình độ thì đâu đó chưa đáp ứng được hết các nhu cầu của lĩnh vực bán dẫn. Theo tôi, Nhà nước cần có một chiến lược cụ thể để hỗ trợ các trường đại học, viện nghiên cứu đầu tư mạnh hơn nữa trong đào tạo, nghiên cứu. 

Chúng ta phải có cơ chế để thu hút được những người giỏi tham gia vào lĩnh vực này. Đây là lĩnh vực mang tính liên ngành, đòi hỏi nền tảng tư duy tốt cộng với sự bền bỉ và đam mê thì các bạn mới có thể tham gia được. 

Đâu là khâu mà các doanh nghiệp Việt có thể tham gia vào chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu? Thiết kế, đóng gói hay sản xuất chip Make in Viet Nam?

Lĩnh vực công nghiệp bán dẫn gồm có các công đoạn thiết kế, chế tạo, đóng gói và thử nghiệm. Nếu tính cả phần mở rộng thì còn bao gồm việc phát triển ứng dụng dựa trên các vi mạch đã được chế tạo. 

Trong công nghiệp bán dẫn, phần thiết kế sẽ đem lại lợi nhuận cao nhất, chiếm cỡ khoảng 52-55% giá thành. Tiếp đó là khâu liên quan đến chế tạo, cỡ khoảng 24-25% và phần còn lại dành cho đóng gói, kiểm thử. 

Hiện các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam tập trung nhiều vào công đoạn đóng gói và kiểm thử. Về chiến lược lâu dài, chúng ta cần tham gia sâu rộng vào thiết kế, phần đem lại giá trị cao nhất. 

Việt Nam nên tập trung vào đóng gói, kiểm thử để đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp FDI, đồng thời triển khai nhân lực cho công đoạn thiết kế, hình thành các startup, trung tâm thiết kế và công ty thiết kế. Trước mắt, có thể thiết kế theo đơn đặt hàng của nước ngoài, từ đây tiến tới việc phát triển những sản phẩm của riêng mình. 

Về công nghệ chế tạo, cũng liên quan đến thiết kế, Việt Nam nên tập trung vào các công nghệ tầm trung, cỡ 14nm tới 65nm. Đây là những sản phẩm phù hợp cho các ứng dụng triển khai tại Việt Nam. Những công nghệ quá mới, quá tiên tiến, chúng ta đuổi theo cũng khó và cũng bị nhiều ràng buộc khác về nhà máy sản xuất và công cụ hỗ trợ. 

Nhà nước cần đóng vai trò ra sao trong việc phát triển ngành công nghiệp bán dẫn?

Bộ TT&TT và Bộ KH&CN cần có những chương trình cụ thể để hỗ trợ cho các đề tài, dự án nghiên cứu, phát triển về lĩnh vực vi mạch. Chúng ta cần chọn ra các định hướng, ứng dụng của lĩnh vực vi mạch, chẳng hạn như AI chip, IoT chip, chip cho viễn thông, 5G, 6G, những thứ rất cụ thể để tập trung nguồn lực.

Với Bộ KH&ĐT, cơ quan này cần có sự đầu tư về các phòng thí nghiệm hỗn hợp đặt tại đại học. Phòng thí nghiệm phải đến từ hợp tác giữa doanh nghiệp và trường đại học. Điều này nhằm tránh các quy định về Nhà nước đầu tư cho doanh nghiệp, liên quan đến WTO. 

Quan trọng hơn, khi đặt phòng thí nghiệm tại đại học, chúng ta sẽ gắn kết được hoạt động của doanh nghiệp với đại học. Đại học sẽ tiếp cận các bài toán của doanh nghiệp. Khi sinh viên được đào tạo ra trường, các bạn sẽ có thể làm việc ngay. 

Cách đào tạo này cũng sát với các nhu cầu, kỹ năng mà doanh nghiệp cần. Doanh nghiệp có thể tận dụng được nguồn lực chất xám, đặc biệt là các tri thức phát hiện tại đại học để phục vụ cho hoạt động kinh doanh của mình. Chúng ta cũng cần tạo năng lực nghiên cứu, đào tạo để có những đại học mang tính dẫn dắt.

GS có lời khuyên gì với những người trẻ, các startup Việt đang làm trong lĩnh vực bán dẫn?

Tôi nghĩ với những startup trong lĩnh vực bán dẫn, điều quan trọng là phải tìm kiếm được khách hàng. Muốn làm điều đó, chúng ta cần chuẩn bị cho mình một năng lực nhất định, để khi nói đến công ty A, B hay C nào đó, người ta có sự nhận diện ngay về sở trường của họ. 

Công nghiệp bán dẫn là một lĩnh vực chứ không phải một ngành nghề. Nó gồm rất nhiều ngành nghề, ứng dụng, bài toán khác nhau. Mình phải tạo thế mạnh riêng để có năng lực, từ đó có thị trường, khách hàng và lớn dần lên. 

Với startup, quan trọng là làm sao phải lớn lên được, trở thành quy mô công nghiệp. Nếu chỉ loay hoay ở quy mô 5, 10 người hay 50 người đổ lại thì vẫn đang tìm đường, chưa phải là thành công. 

Tôi nghĩ vai trò của Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC - Bộ KH&ĐT) trong việc kết nối là cực kỳ quan trọng. Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia cùng với các bộ ngành khác cần thể hiện được vai trò kết nối. Thứ hai nữa là chia sẻ cơ hội, NIC có thể hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc tiếp cận, sử dụng các phần mềm công cụ thiết kế, hoặc có thể hình thành các quỹ ươm tạo để từ đó hỗ trợ doanh nghiệp. 

Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia mới đây có tổ chức Chương trình Thách thức Đổi mới sáng tạo Việt Nam (VIC 2024). Đây là chương trình nhằm tìm kiếm và vinh danh các giải pháp, ứng dụng AI nhằm xây dựng, phát triển doanh nghiệp, gia tăng năng suất công việc.

Các doanh nghiệp nên cố gắng tham gia những chương trình như vậy để chia sẻ, hình thành nên một hệ sinh thái. Lĩnh vực bán dẫn là một chuỗi giá trị. Chúng ta không thể đứng một mình mà cần có sự cộng tác với nhau. Với vai trò đầu mối, NIC có thể giúp các doanh nghiệp bán dẫn xây dựng nên một hệ sinh thái của riêng mình. 

Cảm ơn ông!

Một nhân viên nhắc khách nước ngoài điền vào thẻ đến tại một sân bay ở Trung Quốc. Ảnh: Tân Hoa xã

Các nhà chức trách Trung Quốc đã thu hộ chiếu của họ để sao chép làm thủ tục cách ly. Sau đó, họ bỏ các hộ chiếu này vào túi nhựa để đem đi khử trùng. Tuy nhiên, các nhân viên vệ sinh lại tưởng là rác nên gom cùng các túi rác khác đưa đến nhà máy xử lý.

"Đây là một thảm họa không nên xảy ra. Chúng tôi đang liên hệ với các nhà chức trách Trung Quốc và làm hết sức để giảm thiểu bất tiện cho 31 người”, nhật báo Hanbook Ilbo dẫn lời một quan chức tại đại sứ quán Hàn Quốc ở Bắc Kinh.

Theo báo Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP), đại sứ quán Hàn Quốc ở Bắc Kinh đã gửi thư than phiền tới Bộ Ngoại giao Trung Quốc và các nhà chức trách nước này đã xin lỗi Seoul về sự việc. Phía Trung Quốc cũng Cam kết miễn phí cách ly cho nhóm công dân Hàn Quốc, với chi phí 1.321 USD/người, và cấp thị thực mới miễn phí cho họ.

Đại sứ quán Hàn Quốc đang tiến hành thủ tục cấp hộ chiếu mới cho 31 người này. Tuy nhiên, chưa rõ họ có thể nhận được giấy tờ mới trước khi hết hạn cách ly vào ngày 25/6 hay không.

SCMP cho biết, một số người trong nhóm dự định tới các nước khác, trong đó có Mỹ, nhưng đã buộc phải hủy bỏ kế hoạch vì sự cố hy hữu.

Thanh Hảo

Hàn Quốc phát hành hộ chiếu vắc-xin Covid-19

Hàn Quốc hôm nay (1/4) cho biết, nước này sẽ phát hành hộ chiếu vắc-xin Covid-19 cho những công dân đã tiêm ngừa virus corona.

- Tên sách là "Chiến trường bán dẫn: Cạnh tranh chiến lược và tự chủ đổi mới sáng tạo của Trung Quốc thế kỷ 21", theo bà, sự cạnh tranh nào mang tính chiến lược nhất trên chặng đua này?

Nhiều người cho rằng chỉ cần Chính phủ đầu tư thật nhiều thì có thể đẩy mạnh được công nghệ hoặc nghĩ đây là cuộc đua của các tập đoàn lớn. 

Tuy nhiên, tác phẩm của chúng tôi đưa ra một khung phân tích chính sách gồm 4 trụ cột lớn: Cam kết chính trị, Đầu tư và hỗ trợ tài chính, Phương pháp thúc đẩy công nghệ, Giáo dục đào tạo nhân lực. Quốc gia nào đưa ra một chiến lược trọn vẹn, đủ 4 trụ cột sẽ nâng cao khả năng cạnh tranh trên chiến trường này. 

- Tại sao bà khẳng định “tương lai nước Mỹ dựa trên con chip”? Mỹ đang có lợi thế gì trên đường đua này?

Chất bán dẫn là vật liệu dùng trong sản xuất microchip. Microchip được sử dụng cho hàng loạt công nghệ, từ gia đình tới công sở.

Không có con chip cao cấp nhất, mạnh nhất thì khả năng xử lý dữ liệu cao và các chiến dịch như phát triển năng lượng tái tạo, phát triển AI, phát triển kinh tế vũ trụ, an ninh quốc phòng của Mỹ sẽ bị hạn chế. 

Ngành bán dẫn được sinh ra từ nước Mỹ, có lịch sử kéo dài từ Thế chiến thứ Hai. Trong cuốn sách, tôi đề cập tới việc Mỹ từng sáng tạo, đột phá đóng góp nên bức tranh công nghệ bán dẫn hiện nay được sinh ra từ nhu cầu về an ninh quốc phòng trong thời kỳ Chiến tranh Thế giới và Chiến tranh lạnh tại Mỹ.

Sau khi ngành công nghiệp này cất cánh, được khối tư nhân phát triển và đưa vào ứng dụng dân dụng, Chính phủ Mỹ dịch chuyển tập trung vào các vấn đề khác. 

Nhưng việc quốc gia tiên phong công nghệ như Mỹ lại không thể sản xuất chip công nghệ tiên tiến nhất (dưới 5nm) trong nước và những hệ quả gắn với an ninh quốc phòng của việc không nắm giữ công nghệ cao nhất khiến chính phủ và cả hai Đảng đồng lòng thông qua Đạo luật Chips. 

Lợi thế của nước Mỹ nằm ở lịch sử phát triển lâu dài này. Việc hình thành một hệ sinh thái đổi mới quốc gia có sự tham gia của nhà nước, các cơ quan đổi mới độc lập, khối tư nhân, trường đại học và cả những nhân tố tiềm năng quy mô siêu nhỏ trong một hệ thống các đạo luật kích thích đổi mới cũng góp phần tạo nên một hệ thống kết nối vững chắc, giúp thúc đẩy cải tiến đổi mới công nghệ.

- Theo bà, giữa Mỹ và Trung Quốc, nước nào sẽ là “đế chế” trên chiến trường bán dẫn này? 

Bản đồ bán dẫn đang được vẽ lại. Từ năm 2023, hàng loạt quốc gia đưa ra các bộ chính sách để thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn, ngoài Mỹ, Trung Quốc còn có nước khác.

Mỗi quốc gia sẽ muốn nắm chắc một phần trong chuỗi (ví dụ như Mỹ với phân khúc thiết kế và nắm giữ IP, sản xuất chip tiên tiến nhất), hay muốn nội địa hoá toàn bộ chuỗi cung ứng (như Trung Quốc). 

Trong cuốn sáchChiến trường bán dẫn, chúng tôi cũng bắt đầu với câu hỏi: Liệu Mỹ có yếu thế trước Trung Quốc đang phát triển vượt bậc hay không, giống như những gì báo chí quốc tế hay nói?

Tuy nhiên, chương phân tích về Trung Quốc và chương phân tích Mỹ ghép vào sẽ thấy một bức tranh hiện tại rõ ràng và có chứng thực, chứ không chỉ là cảm nhận. 

Với số liệu hiện tại, Mỹ nắm giữ phân khúc thiết kế có giá trị cao nhất trong chuỗi bán dẫn và IP thiết yếu. Mỹ còn tạo ra liên minh Chip 4 (với Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc) để đảm bảo chuỗi cung ứng của mình bên cạnh hàng loạt biện pháp thắt chặt xuất khẩu. Còn Trung Quốc đang gặp khá nhiều điểm nghẽn khi tiếp cận công nghệ cao nhất. 

Nhưng tôi không võ đoán Mỹ sẽ mãi duy trì được vị thế dẫn đầu. Chính sách thay đổi liên tục và tôi cũng hy vọng cuốn sách là điểm khởi đầu cho các nghiên cứu khác, cập nhật để đánh giá sát sao hơn. 

- Trong cuộc đua về ngành bán dẫn, Việt Nam có cơ hội như thế nào và thách thức ra sao? Hay nói cách khác, Việt Nam cần làm gì để đặt chân vào chuỗi bán dẫn toàn cầu?

Khi nhìn vào bản đồ ngành bán dẫn trong chương một của cuốn sách, có thể độc giả cảm thấy đây là một thị trường bị chiếm đóng bởi 6 quốc gia lớn, và một số ít tập đoàn công nghệ khó có thể nhanh chóng bắt kịp và cạnh tranh.

Tuy nhiên, trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên của khả năng phân tích xử lý dữ liệu cao, nếu không là chuỗi cung ứng hiện tại thì có thể nghĩ tới chuỗi cung ứng của tương lai. 

Ví dụ, để xây dựng một nhà máy fab (nhà máy thực sự sản xuất chip) tại Arizona, Mỹ bắt đầu từ năm nay thì mất tầm 5 năm và 5 năm sau đó, họ sẽ cần ít nhất trên 5.000 kỹ sư.

Với việc xây dựng hàng loạt fab ở nhiều nơi, nhu cầu về kỹ sư đủ trình độ, đủ kinh nghiệm, được đào tạo bài bản, đa chiều, có thể làm việc trong và ngoài nước là rất cao.

Đầu tư vào con người là đầu tư lâu dài không chỉ cho ngành bán dẫn mà còn tăng cường củng cố tiềm năng đột phá công nghệ, giảm thiểu thất nghiệp cơ cấu khi các ngành công nghiệp chuyển đổi.