Mỹ đang rốt ráo thực hiện các bước đi mới nhằm tăng cường an ninh cho các cơ sở hạ tầng trọng yếu trong bối cảnh gia tăng các mối đe dọa về an ninh mạng.

Sáng kiến ​​“Shields Ready”, được phát triển bởi các cơ quan trọng yếu của Mỹ trong lĩnh vực an ninh như Bộ An ninh Nội địa (DHS), Cơ quan An ninh Cơ sở hạ tầng và An ninh mạng (CISA) và Cơ quan Quản lý Khẩn cấp Liên bang (FEMA), nhằm mục đích chuẩn bị cho những nguy cơ tiềm ẩn và cải thiện khả năng phục hồi của các quy trình, hệ thống và cơ sở vật chất hạ tầng trọng yếu nhất.

“Shields Ready” là thành tố bổ sung quan trọng cho chương trình “Shields Up” của CISA và chương trình “Ready” của FEMA hiện đang được triển khai.

“Shields Ready” gồm các biện pháp bao quát và mang tính chiến lược hơn, tập trung bảo vệ các cơ sở hạ tầng trọng yếu trước nguy cơ gián đoạn có thể xảy ra, cũng như xây dựng năng lực phục hồi tốt hơn cho các hệ thống, cơ sở và quy trình ngay từ trước khi xảy ra khủng hoảng hoặc sự cố.

Trước mắt, trọng tâm của “Shields Ready” là chống lại các mối đe dọa an ninh mạng từ các quốc gia thù địch và các cuộc tấn công bằng mã độc.

Vào tháng 5/2023, nghiên cứu của công ty dịch vụ an ninh mạng Bridewell (Mỹ) đã tiết lộ sự gia tăng các mối đe dọa trên khắp nước Mỹ khi những kẻ tấn công khai thác yếu tố con người. Nghiên cứu chỉ ra rằng áp lực kinh tế và làm việc từ xa có thể làm gia tăng các mối đe dọa an ninh mạng, trong khi các tác nhân tiêu cực từ các quốc gia thù địch và các cuộc tấn công bằng mã độc tiếp tục gây ra rủi ro an ninh đáng kể.

Sáng kiến “Shields Ready” tập trung vào bốn nội dung chính, gồm: Xác định các hệ thống cơ sở hạ tầng trọng yếu và nắm bắt sự phụ thuộc của chúng vào các cơ sở hạ tầng khác; Phân tích các mối đe dọa có thể làm gián đoạn hoạt động của cơ sở hạ tầng trọng yếu, đánh giá các lỗ hổng và thiệt hại tiềm ẩn; Xây dựng kế hoạch quản lý chiến lược để giảm thiểu rủi ro đã xác định, đồng thời tạo kế hoạch ứng phó và phục hồi để giải quyết nhanh chóng sự cố với thời gian ngừng hoạt động tối thiểu; Nghiên cứu các hoạt động ứng phó và khắc phục sự cố thường xuyên trong điều kiện thực tế, điều chỉnh các kế hoạch chiến lược.

Jen Easterly - Giám đốc CISA, nhấn mạnh Mỹ cần phải có thêm các công cụ và nguồn lực đáng kể để ứng phó và phục hồi hiệu quả hoạt động của các hệ thống cơ sở hạ tầng trọng yếu trước các mối đe dọa về an ninh mạng.

Trong khi đó, Bộ trưởng DHS Alejandro Mayorkas lưu ý rằng việc cộng tác với các đối tác và cung cấp cho họ các công cụ cần thiết sẽ cho phép DHS tăng cường sứ mệnh của mình trong việc bảo vệ cơ sở hạ tầng trọng yếu và ứng phó với những thách thức ngày càng trở nên phức tạp. 

(theo CSO)

3 hiểm họa an ninh mạng trong nền kinh tế số đã được nhận diện

Mỹ đang rốt ráo thực hiện các bước đi mới nhằm tăng cường an ninh cho các cơ sở hạ tầng trọng yếu trong bối cảnh gia tăng các mối đe dọa về an ninh mạng.

Sáng kiến ​​“Shields Ready”, được phát triển bởi các cơ quan trọng yếu của Mỹ trong lĩnh vực an ninh như Bộ An ninh Nội địa (DHS), Cơ quan An ninh Cơ sở hạ tầng và An ninh mạng (CISA) và Cơ quan Quản lý Khẩn cấp Liên bang (FEMA), nhằm mục đích chuẩn bị cho những nguy cơ tiềm ẩn và cải thiện khả năng phục hồi của các quy trình, hệ thống và cơ sở vật chất hạ tầng trọng yếu nhất.

“Shields Ready” là thành tố bổ sung quan trọng cho chương trình “Shields Up” của CISA và chương trình “Ready” của FEMA hiện đang được triển khai.

“Shields Ready” gồm các biện pháp bao quát và mang tính chiến lược hơn, tập trung bảo vệ các cơ sở hạ tầng trọng yếu trước nguy cơ gián đoạn có thể xảy ra, cũng như xây dựng năng lực phục hồi tốt hơn cho các hệ thống, cơ sở và quy trình ngay từ trước khi xảy ra khủng hoảng hoặc sự cố.

Trước mắt, trọng tâm của “Shields Ready” là chống lại các mối đe dọa an ninh mạng từ các quốc gia thù địch và các cuộc tấn công bằng mã độc.

Vào tháng 5/2023, nghiên cứu của công ty dịch vụ an ninh mạng Bridewell (Mỹ) đã tiết lộ sự gia tăng các mối đe dọa trên khắp nước Mỹ khi những kẻ tấn công khai thác yếu tố con người. Nghiên cứu chỉ ra rằng áp lực kinh tế và làm việc từ xa có thể làm gia tăng các mối đe dọa an ninh mạng, trong khi các tác nhân tiêu cực từ các quốc gia thù địch và các cuộc tấn công bằng mã độc tiếp tục gây ra rủi ro an ninh đáng kể.

Sáng kiến “Shields Ready” tập trung vào bốn nội dung chính, gồm: Xác định các hệ thống cơ sở hạ tầng trọng yếu và nắm bắt sự phụ thuộc của chúng vào các cơ sở hạ tầng khác; Phân tích các mối đe dọa có thể làm gián đoạn hoạt động của cơ sở hạ tầng trọng yếu, đánh giá các lỗ hổng và thiệt hại tiềm ẩn; Xây dựng kế hoạch quản lý chiến lược để giảm thiểu rủi ro đã xác định, đồng thời tạo kế hoạch ứng phó và phục hồi để giải quyết nhanh chóng sự cố với thời gian ngừng hoạt động tối thiểu; Nghiên cứu các hoạt động ứng phó và khắc phục sự cố thường xuyên trong điều kiện thực tế, điều chỉnh các kế hoạch chiến lược.

Jen Easterly - Giám đốc CISA, nhấn mạnh Mỹ cần phải có thêm các công cụ và nguồn lực đáng kể để ứng phó và phục hồi hiệu quả hoạt động của các hệ thống cơ sở hạ tầng trọng yếu trước các mối đe dọa về an ninh mạng.

Trong khi đó, Bộ trưởng DHS Alejandro Mayorkas lưu ý rằng việc cộng tác với các đối tác và cung cấp cho họ các công cụ cần thiết sẽ cho phép DHS tăng cường sứ mệnh của mình trong việc bảo vệ cơ sở hạ tầng trọng yếu và ứng phó với những thách thức ngày càng trở nên phức tạp. 

(theo CSO)

3 hiểm họa an ninh mạng trong nền kinh tế số đã được nhận diện

Ông Jarek Jakubcek cho biết, nhiều người nghĩ rằng giao dịch tiền mã hoá (Crypto) là ẩn danh, nên rất nhiều tội phạm lợi dụng để “rửa tiền”, tuy nhiên, theo thống kê hiện chỉ có 0,3% tội phạm “rửa tiền” qua con đường giao dịch tiền mã hoá. Bởi thực tế, với công nghệ Blockchain, các cơ quan chức năng hoàn toàn có thể điều tra được quá trình giao dịch diễn ra như thế nào thông qua các địa chỉ ví web3 (là một định danh bằng các chữ cái và số được tạo ra dựa trên các khóa công khai và khóa riêng tư. Về bản chất, một địa chỉ như vậy là một "vị trí" cụ thể trên Blockchain, nơi mà các đồng tiền mã hoá có thể được gửi đến). 

Đại diện Binance chia sẻ, chẳng hạn 6 năm trước muốn gửi tiền qua Paraguay, sẽ phải trả hoa hồng cho đơn vị trung gian, mới có thể chuyển được tới người nhận. Tuy nhiên, với tiền mã hoá sẽ khác, nếu ông sử dụng Bitcoin, việc chuyển tiền diễn ra nhanh hơn và tiền sẽ chuyển trực tiếp đến người nhận. Đồng thời quá trình chuyển này sẽ được lưu lại trên Blockchain và người dùng có thể dùng ID giao dịch (TxID) để kiểm tra trạng thái và quá trình thực hiện thông qua lịch sử giao dịch (transaction history) trên sàn hoặc rất nhiều trang web hiện nay cũng cho phép thực hiện việc này. Chính vì vậy, khi có hoạt động “rửa tiền” diễn ra, sàn giao dịch sẽ dễ dàng phát hiện và phối hợp với các cơ quan thực thi pháp luật để xử lý.

Thời gian qua, Binance đã phối hợp với cơ quan thực thi pháp luật ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, để hỗ trợ điều tra các hoạt động “rửa tiền” thông qua tiền mã hoá. Đồng thời, trên Binance hiện nay cũng tích hợp hệ thống hỗ trợ yêu cầu thực thi pháp luật của chính phủ (Government Law Enforcement Request System). Tính năng này chỉ dành cho chính phủ và các cơ quan thực thi pháp luật. Theo đó, các cơ quan này có thể sử dụng hệ thống để gửi yêu cầu thông tin. Binance sẽ xem xét hợp tác trong từng trường hợp cụ thể để tiết lộ thông tin theo yêu cầu của pháp luật, phù hợp với Điều khoản sử dụng của sàn giao dịch và pháp luật hiện hành.

Khi được hỏi, liệu Binance có thể phát hiện và tự xử lý hoạt động “rửa tiền” hay các giao dịch phi pháp trên sàn hay phải có yêu cầu từ cơ quan chức năng mới xử lý? Đại diện sàn giao dịch tiền mã hoá này cho biết, đội ngũ của Binance sẽ tự phát hiện và đóng băng ngay lập tức các tài khoản được nghi ngờ giao dịch phi pháp chứ không chờ cơ quan chức năng gửi yêu cầu. Đồng thời, khi sự việc liên quan đến 2 quốc gia khác nhau, sàn giao dịch sẽ đóng băng tài khoản và tiến hành phối hợp xử lý dựa trên cơ sở quy định pháp luật của các quốc gia, để xác định xem tài khoản đó có phạm luật hay không. 

“Việc đóng băng tài khoản phải được tiến hành ngay lập tức, bởi giao dịch tiền mã hoá thường diễn ra rất nhanh, đây giống như hoạt động mèo rình bắt chuột, chuột thì liên tục chạy trong khi mèo phải luôn trang bị móng vuốt để bắt được nó một cách nhanh nhất”, đại diện Binance ví von.

Bên cạnh việc phối hợp, đại diện Binance cũng cho biết, họ thường xuyên tổ chức các chương trình tập huấn cho các cơ quan chính phủ và cơ quan thực thi pháp luật ở nhiều quốc gia trên thế giới, về việc làm sao xác định được hoạt động “rửa tiền” và giao dịch phi pháp thông qua tiền mã hoá.

Thông tin trên được ông Jarek Jakubcek, đại diện đến từ Binance chia sẻ trong một buổi gặp mặt cơ quan truyền thông tại TP.HCM, được tổ chức ngày 17/4.

Ông Jarek Jakubcek cho biết, nhiều người nghĩ rằng giao dịch tiền mã hoá (Crypto) là ẩn danh, nên rất nhiều tội phạm lợi dụng để “rửa tiền”, tuy nhiên, theo thống kê hiện chỉ có 0,3% tội phạm “rửa tiền” qua con đường giao dịch tiền mã hoá. Bởi thực tế, với công nghệ Blockchain, các cơ quan chức năng hoàn toàn có thể điều tra được quá trình giao dịch diễn ra như thế nào thông qua các địa chỉ ví web3 (là một định danh bằng các chữ cái và số được tạo ra dựa trên các khóa công khai và khóa riêng tư. Về bản chất, một địa chỉ như vậy là một "vị trí" cụ thể trên Blockchain, nơi mà các đồng tiền mã hoá có thể được gửi đến). 

Đại diện Binance chia sẻ, chẳng hạn 6 năm trước muốn gửi tiền qua Paraguay, sẽ phải trả hoa hồng cho đơn vị trung gian, mới có thể chuyển được tới người nhận. Tuy nhiên, với tiền mã hoá sẽ khác, nếu ông sử dụng Bitcoin, việc chuyển tiền diễn ra nhanh hơn và tiền sẽ chuyển trực tiếp đến người nhận. Đồng thời quá trình chuyển này sẽ được lưu lại trên Blockchain và người dùng có thể dùng ID giao dịch (TxID) để kiểm tra trạng thái và quá trình thực hiện thông qua lịch sử giao dịch (transaction history) trên sàn hoặc rất nhiều trang web hiện nay cũng cho phép thực hiện việc này. Chính vì vậy, khi có hoạt động “rửa tiền” diễn ra, sàn giao dịch sẽ dễ dàng phát hiện và phối hợp với các cơ quan thực thi pháp luật để xử lý.

Thời gian qua, Binance đã phối hợp với cơ quan thực thi pháp luật ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, để hỗ trợ điều tra các hoạt động “rửa tiền” thông qua tiền mã hoá. Đồng thời, trên Binance hiện nay cũng tích hợp hệ thống hỗ trợ yêu cầu thực thi pháp luật của chính phủ (Government Law Enforcement Request System). Tính năng này chỉ dành cho chính phủ và các cơ quan thực thi pháp luật. Theo đó, các cơ quan này có thể sử dụng hệ thống để gửi yêu cầu thông tin. Binance sẽ xem xét hợp tác trong từng trường hợp cụ thể để tiết lộ thông tin theo yêu cầu của pháp luật, phù hợp với Điều khoản sử dụng của sàn giao dịch và pháp luật hiện hành.

Khi được hỏi, liệu Binance có thể phát hiện và tự xử lý hoạt động “rửa tiền” hay các giao dịch phi pháp trên sàn hay phải có yêu cầu từ cơ quan chức năng mới xử lý? Đại diện sàn giao dịch tiền mã hoá này cho biết, đội ngũ của Binance sẽ tự phát hiện và đóng băng ngay lập tức các tài khoản được nghi ngờ giao dịch phi pháp chứ không chờ cơ quan chức năng gửi yêu cầu. Đồng thời, khi sự việc liên quan đến 2 quốc gia khác nhau, sàn giao dịch sẽ đóng băng tài khoản và tiến hành phối hợp xử lý dựa trên cơ sở quy định pháp luật của các quốc gia, để xác định xem tài khoản đó có phạm luật hay không. 

“Việc đóng băng tài khoản phải được tiến hành ngay lập tức, bởi giao dịch tiền mã hoá thường diễn ra rất nhanh, đây giống như hoạt động mèo rình bắt chuột, chuột thì liên tục chạy trong khi mèo phải luôn trang bị móng vuốt để bắt được nó một cách nhanh nhất”, đại diện Binance ví von.

Bên cạnh việc phối hợp, đại diện Binance cũng cho biết, họ thường xuyên tổ chức các chương trình tập huấn cho các cơ quan chính phủ và cơ quan thực thi pháp luật ở nhiều quốc gia trên thế giới, về việc làm sao xác định được hoạt động “rửa tiền” và giao dịch phi pháp thông qua tiền mã hoá.

Ông Hồng cho biết, dù được tái định cư ở chung cư nhưng ông không ở mà đi thuê nhà vì dễ kiếm tiền, tiện hơn chung cư.

Ba đời “ổ chuột”

Buổi chiều một ngày đầu tháng 4, lang thang dọc các bờ kênh trên địa bàn TPHCM, chúng tôi chứng kiến hàng nghìn căn nhà xiêu vẹo nằm chênh vênh cạnh những dòng kênh. Các căn nhà vài chục mét vuông được đóng cọc gỗ xuống lòng kênh rồi dùng ván ép dựng thành tường, mái che bằng bạt hay tấm tôn. Bên trong là những gia đình ba, bốn thế hệ sống chung, nhiều thập kỷ qua.

Nhập nhoạng tối, ông Trần Văn Hồng (SN 1954) ngồi bên căn nhà xiêu vẹo nằm trên bờ Kênh Tẻ, phường Tân Thuận, quận 7, đang sửa chiếc xe máy đời cũ. Phía ngoài lề đường, ông đặt chiếc máy hơi để bơm xe kiếm sống qua ngày. Ông nói căn nhà của mình nằm trong diện giải tỏa nhưng vẫn bám lại vì chưa tìm được chỗ ở mới trong khi đi nơi khác không biết làm gì kiếm sống. Ông Hồng sống tại bờ kênh này hơn 40 năm. Căn nhà chưa đầy 30m2, một phần nằm trên bờ đường, phần còn lại ngoi ra lòng kênh, cũng đủ chỗ ở cho cả nhà sinh sống. Đây là nơi trú ngụ của 3 thế hệ gần 10 người trong gia đình không có công việc ổn định.

“Dù rất muốn chuyển nơi khác ở nhưng đó là ước mơ xa vời”, ông Hồng ngậm ngùi. Hàng ngày ông ở nhà bơm vá xe, vợ ông đi giúp việc cho quán ăn, lau dọn nhà, ai thuê gì làm nấy nhưng vợ chồng ông có khi cả ngày cũng chỉ kiếm được vài chục nghìn mua rau. Năm người con cũng không có công việc ổn định, người làm sơn nước, người làm thợ hồ, giúp việc… nên thu nhập bấp bênh, lại phải lo cho con ăn học nên không phụ giúp được gì cho ông bà. “Nhiều hôm cả nhà ngồi ăn cơm không đủ chỗ, muốn có căn nhà cấp bốn đủ rộng cho con cháu ở mà cũng không được vì không có tiền”, ông Hồng nói.

Cùng trú ngụ trên dòng Kênh Tẻ, chị Lê Thị Linh (SN 1970) cho biết, người dân khu “ổ chuột” này luôn nơm nớp lo sợ vì không biết nhà mình sẽ trôi khi nào. “Mấy lần ngồi coi tivi thấy nhà dân ở Nhà Bè, Thủ Đức bị nước cuốn sập xuống kênh giữa đêm mà thấy run. Nhà mình chỉ có 1/3 nằm trên đất còn 2/3 là ở trên mặt kênh rồi, nhiều đêm đang ngủ mà tàu bè chạy qua nó cũng rung lắc liên hồi”, chị Linh noi.

Tại khu này, có hàng trăm hộ như ông Hồng, chị Linh, gia đình nào cũng có ba bốn thế hệ trong căn nhà lụp xụp nửa trên bờ, nửa dưới kênh sinh sống. “Trời nắng còn đỡ chứ mưa là mang nồi, chậu ra hứng nước vì mái thủng hết”, chị Linh buồn bã nói. Buồn hơn là hầu hết trẻ con ở khu “ổ chuột” này đều không được đi học, chúng ở nhà đi lượm ve chai, rửa bát cho quán ăn để kiếm cơm qua ngày.

Dọc con rạch Bùi Hữu Nghĩa, quận Bình Thạnh cũng có hàng chục căn nhà “ổ chuột” lụp xụp cheo leo nửa trên đường nửa lòi ra bờ kênh. Con đường dẫn vào khu dân cư “ổ chuột” này chật hẹp, luôn xộc lên mùi hôi hám của rác. Buổi chiều tà, những đứa trẻ người đen nhẻm, quần áo xộc xệch rủ nhau ra đầu hẻm chơi đùa sau một ngày lăn lộn cùng đống ve chai, vé số.

Bỏ bao tải đựng đầy vỏ chai nhựa xuống góc nhà, Nguyễn Thị Hằng (11 tuổi, ngụ phường 1, quận Bình Thạnh) cho biết, bố làm thợ hồ, mẹ đi thu mua ve chai, còn mình ở nhà trông em, phụ giúp bố mẹ đi kiếm tiền nên không được đi học. “Hai đứa em nhỏ chưa được đi học, ở nhà với ông bà ngoại. Con muốn đi học lắm nhưng bố mẹ không có tiền nên phải nghỉ để giữ em, lượm ve chai kiếm tiền, hy vọng hai em của con sau này được đi học”, Hằng nói.

Những khu nhà “ổ chuột” ở TP.HCM.

Căn nhà chưa đầy 10m2 trên rạch Bùi Hữu Nghĩa, của bà Nguyễn Thị Thắm (SN 1955). Căn nhà này tồn tại hơn 30 năm qua. Bà Thắm cho biết, đây là nơi cư ngụ của gia đình ba thế hệ. Bà có hai con gái và một con trai đều đi làm thuê kiếm sống, 4 đứa cháu của bà có hai đứa được đi học, còn hai đứa lớn đã nghỉ để theo bố mẹ kiếm tiền.

Ngồi trầm ngâm bên căn nhà xiêu vẹo của mình, bà Nguyễn Thị Thắm nói chỉ có ước mơ duy nhất là các con cháu có một căn nhà cố định, một nơi mà có thể yên tâm ngả lưng sau mỗi ngày mưu sinh mệt mỏi và các cháu được đi học. “Chúng tôi đã sống ở đây qua mấy thập kỷ rồi. Ban ngày con cái đi làm, cháu đi học thì còn đỡ, chứ tối về cả nhà đông đủ thì không còn chỗ trú. Căn nhà quá nhỏ, không có vách ngăn, chỉ có vài tấm rèm che nhiều lúc vợ chồng nó sinh hoạt cũng bất tiện nhưng phải chấp nhận”, bà Thắm buồn bã.

Nhanh chóng xóa sổ những khu “ổ chuột”

Khi nghe chúng tôi nhắc đến việc di dời nơi ở, tái định cư ở một nơi mới rộng rãi, kiên cố hơn, ông Trần Văn Hồng cho biết, ông đã được đưa đi thăm khu chung cư tái định cư. Tuy nhiên, ông nói sẽ không ở nhà chung cư mà sẽ nhường lại cho con cháu, còn vợ chồng ông sẽ đi thuê nhà ở khu vực khác. “Chung cư 6 tầng nhưng không có thang máy, mỗi căn rộng khoảng 40m2, tôi già rồi đi thang bộ lên xuống cũng khó khăn mà cũng không cần ở nhà đẹp nên sẽ để lại cho con cháu, hy vọng chúng có chỗ ổn định để lo cho con ăn học, mình thuê nhà khác đi làm kiếm tiền”, ông Hồng tâm sự.

Xóa nhà “ổ chuột” ven kênh rạch đang được lãnh đạo TPHCM thực hiện một cách mạnh mẽ, đặc biệt khi thành phố đưa vấn đề chỉnh trang đô thị là 1 trong 7 chương trình đột phá giai đoạn 2015 - 2020. Đây là hy vọng của hàng chục ngàn người dân, những gia đình nhiều thập kỷ sống thấp thỏm trong các căn nhà ổ chuột xiêu vẹo, rách nát, có cơ hội được ở căn nhà kiên cố. Ý nghĩa hơn khi những đứa trẻ chân trần có cơ hội được đến trường học tập.

Ông Huỳnh Bá Trung Nam, Phó Chánh Văn phòng UBND quận Bình Thạnh cho biết, hiện nay trên địa bàn quận vẫn còn khoảng 2.500 hộ dân đang sống trong những căn nhà lụp xụp trên kênh rạch. Quận đang gấp rút di dời, xóa sổ những khu ổ chuột dọc kênh rạch Bùi Hữu Nghĩa, Văn Thánh, Xuyên Tâm. Theo ông Nam, UBND TPHCM đã chấp nhận chủ trương tái định cư cho các hộ dân bị ảnh hưởng. “Riêng rạch Bùi Hữu Nghĩa sẽ được thay thế bằng cống hộp và đang thực hiện khảo sát để lên phương án trình UBND thành phố về bồi thường, giải tỏa mặt bằng, dự kiến việc bồi thường giải tỏa con rạch này sẽ hoàn thành vào quý II năm 2017”, ông Nam nói.

Theo Tiền phong

• Cuộc sống khốn khổ tại chung cư “ma” giữa Sài Gòn
  
• Khu tái định cư 2.000 căn đìu hiu nhất Sài Gòn

Giữa lòng Sài Gòn phồn hoa vẫn còn những khu “ổ chuột” với những ngôi nhà có cả chục thành viên trong gia đình nhiều thế hệ sinh sống, bám trụ từ nhiều năm nay.

Ông Hồng cho biết, dù được tái định cư ở chung cư nhưng ông không ở mà đi thuê nhà vì dễ kiếm tiền, tiện hơn chung cư.

Ba đời “ổ chuột”

Buổi chiều một ngày đầu tháng 4, lang thang dọc các bờ kênh trên địa bàn TPHCM, chúng tôi chứng kiến hàng nghìn căn nhà xiêu vẹo nằm chênh vênh cạnh những dòng kênh. Các căn nhà vài chục mét vuông được đóng cọc gỗ xuống lòng kênh rồi dùng ván ép dựng thành tường, mái che bằng bạt hay tấm tôn. Bên trong là những gia đình ba, bốn thế hệ sống chung, nhiều thập kỷ qua.

Nhập nhoạng tối, ông Trần Văn Hồng (SN 1954) ngồi bên căn nhà xiêu vẹo nằm trên bờ Kênh Tẻ, phường Tân Thuận, quận 7, đang sửa chiếc xe máy đời cũ. Phía ngoài lề đường, ông đặt chiếc máy hơi để bơm xe kiếm sống qua ngày. Ông nói căn nhà của mình nằm trong diện giải tỏa nhưng vẫn bám lại vì chưa tìm được chỗ ở mới trong khi đi nơi khác không biết làm gì kiếm sống. Ông Hồng sống tại bờ kênh này hơn 40 năm. Căn nhà chưa đầy 30m2, một phần nằm trên bờ đường, phần còn lại ngoi ra lòng kênh, cũng đủ chỗ ở cho cả nhà sinh sống. Đây là nơi trú ngụ của 3 thế hệ gần 10 người trong gia đình không có công việc ổn định.

“Dù rất muốn chuyển nơi khác ở nhưng đó là ước mơ xa vời”, ông Hồng ngậm ngùi. Hàng ngày ông ở nhà bơm vá xe, vợ ông đi giúp việc cho quán ăn, lau dọn nhà, ai thuê gì làm nấy nhưng vợ chồng ông có khi cả ngày cũng chỉ kiếm được vài chục nghìn mua rau. Năm người con cũng không có công việc ổn định, người làm sơn nước, người làm thợ hồ, giúp việc… nên thu nhập bấp bênh, lại phải lo cho con ăn học nên không phụ giúp được gì cho ông bà. “Nhiều hôm cả nhà ngồi ăn cơm không đủ chỗ, muốn có căn nhà cấp bốn đủ rộng cho con cháu ở mà cũng không được vì không có tiền”, ông Hồng nói.

Cùng trú ngụ trên dòng Kênh Tẻ, chị Lê Thị Linh (SN 1970) cho biết, người dân khu “ổ chuột” này luôn nơm nớp lo sợ vì không biết nhà mình sẽ trôi khi nào. “Mấy lần ngồi coi tivi thấy nhà dân ở Nhà Bè, Thủ Đức bị nước cuốn sập xuống kênh giữa đêm mà thấy run. Nhà mình chỉ có 1/3 nằm trên đất còn 2/3 là ở trên mặt kênh rồi, nhiều đêm đang ngủ mà tàu bè chạy qua nó cũng rung lắc liên hồi”, chị Linh noi.

Tại khu này, có hàng trăm hộ như ông Hồng, chị Linh, gia đình nào cũng có ba bốn thế hệ trong căn nhà lụp xụp nửa trên bờ, nửa dưới kênh sinh sống. “Trời nắng còn đỡ chứ mưa là mang nồi, chậu ra hứng nước vì mái thủng hết”, chị Linh buồn bã nói. Buồn hơn là hầu hết trẻ con ở khu “ổ chuột” này đều không được đi học, chúng ở nhà đi lượm ve chai, rửa bát cho quán ăn để kiếm cơm qua ngày.

Dọc con rạch Bùi Hữu Nghĩa, quận Bình Thạnh cũng có hàng chục căn nhà “ổ chuột” lụp xụp cheo leo nửa trên đường nửa lòi ra bờ kênh. Con đường dẫn vào khu dân cư “ổ chuột” này chật hẹp, luôn xộc lên mùi hôi hám của rác. Buổi chiều tà, những đứa trẻ người đen nhẻm, quần áo xộc xệch rủ nhau ra đầu hẻm chơi đùa sau một ngày lăn lộn cùng đống ve chai, vé số.

Bỏ bao tải đựng đầy vỏ chai nhựa xuống góc nhà, Nguyễn Thị Hằng (11 tuổi, ngụ phường 1, quận Bình Thạnh) cho biết, bố làm thợ hồ, mẹ đi thu mua ve chai, còn mình ở nhà trông em, phụ giúp bố mẹ đi kiếm tiền nên không được đi học. “Hai đứa em nhỏ chưa được đi học, ở nhà với ông bà ngoại. Con muốn đi học lắm nhưng bố mẹ không có tiền nên phải nghỉ để giữ em, lượm ve chai kiếm tiền, hy vọng hai em của con sau này được đi học”, Hằng nói.

Những khu nhà “ổ chuột” ở TP.HCM.

Căn nhà chưa đầy 10m2 trên rạch Bùi Hữu Nghĩa, của bà Nguyễn Thị Thắm (SN 1955). Căn nhà này tồn tại hơn 30 năm qua. Bà Thắm cho biết, đây là nơi cư ngụ của gia đình ba thế hệ. Bà có hai con gái và một con trai đều đi làm thuê kiếm sống, 4 đứa cháu của bà có hai đứa được đi học, còn hai đứa lớn đã nghỉ để theo bố mẹ kiếm tiền.

Ngồi trầm ngâm bên căn nhà xiêu vẹo của mình, bà Nguyễn Thị Thắm nói chỉ có ước mơ duy nhất là các con cháu có một căn nhà cố định, một nơi mà có thể yên tâm ngả lưng sau mỗi ngày mưu sinh mệt mỏi và các cháu được đi học. “Chúng tôi đã sống ở đây qua mấy thập kỷ rồi. Ban ngày con cái đi làm, cháu đi học thì còn đỡ, chứ tối về cả nhà đông đủ thì không còn chỗ trú. Căn nhà quá nhỏ, không có vách ngăn, chỉ có vài tấm rèm che nhiều lúc vợ chồng nó sinh hoạt cũng bất tiện nhưng phải chấp nhận”, bà Thắm buồn bã.

Nhanh chóng xóa sổ những khu “ổ chuột”

Khi nghe chúng tôi nhắc đến việc di dời nơi ở, tái định cư ở một nơi mới rộng rãi, kiên cố hơn, ông Trần Văn Hồng cho biết, ông đã được đưa đi thăm khu chung cư tái định cư. Tuy nhiên, ông nói sẽ không ở nhà chung cư mà sẽ nhường lại cho con cháu, còn vợ chồng ông sẽ đi thuê nhà ở khu vực khác. “Chung cư 6 tầng nhưng không có thang máy, mỗi căn rộng khoảng 40m2, tôi già rồi đi thang bộ lên xuống cũng khó khăn mà cũng không cần ở nhà đẹp nên sẽ để lại cho con cháu, hy vọng chúng có chỗ ổn định để lo cho con ăn học, mình thuê nhà khác đi làm kiếm tiền”, ông Hồng tâm sự.

Xóa nhà “ổ chuột” ven kênh rạch đang được lãnh đạo TPHCM thực hiện một cách mạnh mẽ, đặc biệt khi thành phố đưa vấn đề chỉnh trang đô thị là 1 trong 7 chương trình đột phá giai đoạn 2015 - 2020. Đây là hy vọng của hàng chục ngàn người dân, những gia đình nhiều thập kỷ sống thấp thỏm trong các căn nhà ổ chuột xiêu vẹo, rách nát, có cơ hội được ở căn nhà kiên cố. Ý nghĩa hơn khi những đứa trẻ chân trần có cơ hội được đến trường học tập.

Ông Huỳnh Bá Trung Nam, Phó Chánh Văn phòng UBND quận Bình Thạnh cho biết, hiện nay trên địa bàn quận vẫn còn khoảng 2.500 hộ dân đang sống trong những căn nhà lụp xụp trên kênh rạch. Quận đang gấp rút di dời, xóa sổ những khu ổ chuột dọc kênh rạch Bùi Hữu Nghĩa, Văn Thánh, Xuyên Tâm. Theo ông Nam, UBND TPHCM đã chấp nhận chủ trương tái định cư cho các hộ dân bị ảnh hưởng. “Riêng rạch Bùi Hữu Nghĩa sẽ được thay thế bằng cống hộp và đang thực hiện khảo sát để lên phương án trình UBND thành phố về bồi thường, giải tỏa mặt bằng, dự kiến việc bồi thường giải tỏa con rạch này sẽ hoàn thành vào quý II năm 2017”, ông Nam nói.

Theo Tiền phong

• Cuộc sống khốn khổ tại chung cư “ma” giữa Sài Gòn
  
• Khu tái định cư 2.000 căn đìu hiu nhất Sài Gòn