Được sự động viên của mẹ, một lần Todd thức khuya 3 đêm làm thơ để hoàn thành bài tập về nhà chủ đề sáng tác. Tuy nhiên, vì bị gắn mác học sinh kém nên giáo viên thẳng tay chấm điểm F và cho rằng: "Todd không viết được bài thơ hay như vậy, đây là sản phẩm sao chép".

Biết tin, mẹ anh mang những bản nháp đến trường chứng minh với giáo viên bài thơ do Todd viết. Vụ việc này khiến anh nhận ra nỗ lực của bản thân được đền đáp bằng sự nghi ngờ. Dù cố gắng nhưng Tood cũng không được thầy cô tin tưởng. 

Ở tuổi 18, Todd nhận được thông báo không đủ điều kiện tốt nghiệp vì điểm GPA thấp 0.9/4.0. Đồng thời, do không thể chịu được áp lực ở trường, Todd quyết định nghỉ học. Để có tiền trang trải cho cuộc sống, anh phải làm tại cửa hàng tạp hóa với mức thu nhập 4,25 USD/giờ (106.000 đồng). 

Không ngăn cản việc con trai nghỉ học, lúc này mẹ anh vẫn tin rằng tiềm năng của con trai vô hạn. Hy vọng anh tìm ra con đường riêng cho bản thân. Còn bố anh tin tưởng con có thể tạo ra bước đột phá trong một lĩnh vực.

Trở thành giáo sư đại học top 1 thế giới

Với sự động viên của gia đình cùng niềm tin vào sức mạnh giáo dục trong việc thay đổi cuộc sống và hoàn cảnh, Todd lấy được bằng GED (General education development - chứng chỉ tương đương bằng trung học ở Mỹ). Sau đó, anh đăng ký vào trường cao đẳng cộng đồng điểm đầu vào thấp. Đêm đi học, ngày anh tranh thủ bán hàng thuê để có chi phí sinh hoạt. 

Nhờ sự nỗ lực không ngừng, tốt nghiệp cao đẳng anh nhận được thông báo trúng tuyển vào Đại học Weber State (Ogden, bang Utah - Mỹ). Hết năm nhất, các môn của Todd đều đạt điểm A nên nhận được học bổng.

Mặc dù, nền tảng kiến thức không tốt nhưng Todd đam mê nghiên cứu về giáo dục. Về sau, anh còn nhận được học bổng tiến sĩ của Đại học Harvard. Tuổi thơ có thể không may mắn khi ở trường, nhưng quá trình anh trưởng thành có sự động viên và công nhận của gia đình. Điều này, góp phần giúp Todd không ngừng cố gắng.

Nói về những khó khăn của Todd, mẹ anh cho biết: "Tôi luôn tin tưởng con nên không bao giờ trách mắng. Bởi khi bị tụt lại phía sau con đã quá mệt mỏi. Lúc này, con cần biết bản thân được bố mẹ yêu thương và sẽ an toàn trong ngôi nhà của mình".

Hiện tại, Todd là giáo sư Đại học Harvard. Nhìn lại quá trình bản thân trưởng thành, anh xúc động nói: "Nếu không có sự bao dung của bố mẹ, có lẽ tôi sẽ tiếp tục gây rắc rối trong cuộc sống. Tôi không bao giờ có ngày hôm nay".

Xuất phát từ câu chuyện bản thân, Todd còn thành lập tổ chức phi lợi nhuận về giáo dục Populace để giúp các bạn trẻ thay đổi cách học tập, làm việc và sống cuộc đời trọn vẹn. Anh luôn tin, ngay cả học sinh kém cũng có thể trở thành người giỏi. Quan niệm bắt nguồn từ sự đồng cảm của anh với những học sinh kém. Điều này, trong quá khứ từng khiến Todd tự ti vì kém hơn bạn bè.

Với anh, trẻ xứng đáng được học trong hệ thống giáo dục công cộng. "Thay vì hạn chế hay cố định trẻ trong khuôn khổ, chúng ta nên tìm hiểu và phát triển tiềm năng của chúng. Nhiều người so sánh trẻ với hoa, nhưng quên rằng các loài hoa sẽ có thời kỳ ra hoa khác nhau. 

Những đứa trẻ chậm cần được thừa nhận và thấu hiểu nhiều hơn. Gia đình và nhà trường, nên kiên nhẫn, yêu thương đồng thời dừng lại sự thúc giục để chờ 'hoa nở'. Đây là món quà ý nghĩa nhất với trẻ", Todd chia sẻ ý nghĩa việc thành lập tổ chức phi lợi nhuận về giáo dục.

18 tuổi bỏ học vì không đủ điều kiện tốt nghiệp

Todd Rose (1974) sinh ra ở vùng nông thôn bang Utah (Mỹ). Tuổi thơ anh không bị gò bó, nhưng vì hiếu động nên thầy cô đánh giá là học sinh hay gây rối và nghịch ngợm. 

Todd được bác sĩ chẩn đoán mắc chứng rối loạn tăng động giảm chú ý, nên quá trình học gặp nhiều khó khăn. Hầu hết các môn của anh đều bị điểm F. Điều này làm ảnh hưởng thi đua của lớp, nên Todd không được thầy cô đánh giá cao, bạn bè thì cô lập. Tuy nhiên, Todd luôn quan niệm cuộc sống quan trọng hơn điểm số.

Có lần, anh bị bạn bè bắt nạt nhưng không ai bênh. Trường học là nơi tồi tệ nhất trong ký ức của Todd, vì mang đến cảm giác chán nản, sợ hãi và thậm chí tuyệt vọng. Anh may mắn vì bố mẹ luôn đồng hành và hiểu những điều bản thân làm. Mỗi lần giáo viên gọi điện, mẹ anh thường nghe phản ánh Todd điểm kém hoặc gây rối ở trường. 

Khi đó bà chỉ nói: "Việc con bị điểm thấp, tôi nghĩ không phản ánh được điều gì. Nhưng tôi hy vọng con học được cách yêu bản thân hơn". Bởi bà cho rằng, quá trình trưởng thành con cần có trải nghiệm, nên sẽ mắc sai lầm. Do đó, việc tức giận hay la mắng con là điều vô ích.

Được sự động viên của mẹ, một lần Todd thức khuya 3 đêm làm thơ để hoàn thành bài tập về nhà chủ đề sáng tác. Tuy nhiên, vì bị gắn mác học sinh kém nên giáo viên thẳng tay chấm điểm F và cho rằng: "Todd không viết được bài thơ hay như vậy, đây là sản phẩm sao chép".

Biết tin, mẹ anh mang những bản nháp đến trường chứng minh với giáo viên bài thơ do Todd viết. Vụ việc này khiến anh nhận ra nỗ lực của bản thân được đền đáp bằng sự nghi ngờ. Dù cố gắng nhưng Tood cũng không được thầy cô tin tưởng. 

Ở tuổi 18, Todd nhận được thông báo không đủ điều kiện tốt nghiệp vì điểm GPA thấp 0.9/4.0. Đồng thời, do không thể chịu được áp lực ở trường, Todd quyết định nghỉ học. Để có tiền trang trải cho cuộc sống, anh phải làm tại cửa hàng tạp hóa với mức thu nhập 4,25 USD/giờ (106.000 đồng). 

Không ngăn cản việc con trai nghỉ học, lúc này mẹ anh vẫn tin rằng tiềm năng của con trai vô hạn. Hy vọng anh tìm ra con đường riêng cho bản thân. Còn bố anh tin tưởng con có thể tạo ra bước đột phá trong một lĩnh vực.

Trở thành giáo sư đại học top 1 thế giới

Với sự động viên của gia đình cùng niềm tin vào sức mạnh giáo dục trong việc thay đổi cuộc sống và hoàn cảnh, Todd lấy được bằng GED (General education development - chứng chỉ tương đương bằng trung học ở Mỹ). Sau đó, anh đăng ký vào trường cao đẳng cộng đồng điểm đầu vào thấp. Đêm đi học, ngày anh tranh thủ bán hàng thuê để có chi phí sinh hoạt. 

Nhờ sự nỗ lực không ngừng, tốt nghiệp cao đẳng anh nhận được thông báo trúng tuyển vào Đại học Weber State (Ogden, bang Utah - Mỹ). Hết năm nhất, các môn của Todd đều đạt điểm A nên nhận được học bổng.

Mặc dù, nền tảng kiến thức không tốt nhưng Todd đam mê nghiên cứu về giáo dục. Về sau, anh còn nhận được học bổng tiến sĩ của Đại học Harvard. Tuổi thơ có thể không may mắn khi ở trường, nhưng quá trình anh trưởng thành có sự động viên và công nhận của gia đình. Điều này, góp phần giúp Todd không ngừng cố gắng.

Nói về những khó khăn của Todd, mẹ anh cho biết: "Tôi luôn tin tưởng con nên không bao giờ trách mắng. Bởi khi bị tụt lại phía sau con đã quá mệt mỏi. Lúc này, con cần biết bản thân được bố mẹ yêu thương và sẽ an toàn trong ngôi nhà của mình".

Hiện tại, Todd là giáo sư Đại học Harvard. Nhìn lại quá trình bản thân trưởng thành, anh xúc động nói: "Nếu không có sự bao dung của bố mẹ, có lẽ tôi sẽ tiếp tục gây rắc rối trong cuộc sống. Tôi không bao giờ có ngày hôm nay".

Xuất phát từ câu chuyện bản thân, Todd còn thành lập tổ chức phi lợi nhuận về giáo dục Populace để giúp các bạn trẻ thay đổi cách học tập, làm việc và sống cuộc đời trọn vẹn. Anh luôn tin, ngay cả học sinh kém cũng có thể trở thành người giỏi. Quan niệm bắt nguồn từ sự đồng cảm của anh với những học sinh kém. Điều này, trong quá khứ từng khiến Todd tự ti vì kém hơn bạn bè.

Với anh, trẻ xứng đáng được học trong hệ thống giáo dục công cộng. "Thay vì hạn chế hay cố định trẻ trong khuôn khổ, chúng ta nên tìm hiểu và phát triển tiềm năng của chúng. Nhiều người so sánh trẻ với hoa, nhưng quên rằng các loài hoa sẽ có thời kỳ ra hoa khác nhau. 

Những đứa trẻ chậm cần được thừa nhận và thấu hiểu nhiều hơn. Gia đình và nhà trường, nên kiên nhẫn, yêu thương đồng thời dừng lại sự thúc giục để chờ 'hoa nở'. Đây là món quà ý nghĩa nhất với trẻ", Todd chia sẻ ý nghĩa việc thành lập tổ chức phi lợi nhuận về giáo dục.

Keke là một trong những đứa trẻ được hưởng lợi từ việc giảm tỷ lệ nhập học mầm non. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, điều này cũng đặt ra thách thức đối với sự tồn tại và phát triển của hệ thống các trường mầm non, đặc biệt là các trường tư thục vừa và nhỏ.

Nguy cơ trường mẫu giáo đóng cửa hàng loạt

Các chuyên gia Trung Quốc cho biết, việc một số trường mẫu giáo và tiểu học phải đóng cửa do ít học sinh là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội tốt để giảm số lượng học sinh trong mỗi lớp và để các trường theo đuổi sự phát triển chất lượng cao hơn, theo China Daily.

Năm 2022, cả Trung Quốc có 289.200 trường mẫu giáo, giảm 1,9% so với cùng kỳ năm trước, đánh dấu mức giảm đầu tiên trong một thập kỷ. Số trẻ em đăng ký học mầm non là 46,3 triệu, giảm 3,7% so với cùng kỳ năm trước, tiếp tục xu hướng giảm từ năm 2021, theo số liệu của Bộ Giáo dục nước này.

Tại quận Củng Thự, 6 trường mẫu giáo tư thục không có học sinh hoặc hoạt động giảng dạy dự kiến sẽ đóng cửa sau khi giấy phép hoạt động hết hạn, phòng giáo dục quận cho biết.

Hà Nam trở thành tỉnh đầu tiên ở Trung Quốc đề xuất điều chỉnh việc bố trí trường mẫu giáo cấp tỉnh với mục tiêu thúc đẩy việc thành lập, chuyển đổi và đóng cửa có tổ chức các trường không có học sinh.

Theo đó, tỉnh này đề xuất xây dựng, mở rộng hoặc cải tạo các trường mầm non công lập ở khu vực thành thị có dân cư tập trung, tạm dừng xây trường mới ở khu vực nông thôn. Đồng thời hướng dẫn việc sáp nhập hoặc đóng cửa những trường có chất lượng giáo dục kém, ít học sinh.

Yu Xueping, người đứng đầu Trường mẫu giáo số 1 tại tỉnh Giang Tô, cho rằng số lượng trường mẫu giáo và trẻ em nhập học giảm là do tỷ lệ sinh thấp.

Dữ liệu từ Ủy ban Y tế Quốc gia cho thấy Trung Quốc có 9,56 triệu trẻ sơ sinh vào năm 2022, giảm 10% so với cùng kỳ năm ngoái. Tổng dân số cả nước giảm 850.000 người, đánh dấu lần suy giảm đầu tiên trong thế kỷ này do ảnh hưởng tích lũy của mức sinh thấp.

Theo một báo cáo do Trung tâm Nghiên cứu Dân số và Phát triển Trung Quốc công bố, tỉ lệ sinh tổng thể (số trẻ em trung bình sinh ra của mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh sản) đã giảm xuống còn 1,09 vào năm 2022, mức thấp nhất ở các quốc gia có dân số trên 100 triệu người.

Theo thầy Yu, độ tuổi nhập học tối thiểu đã giảm từ 18 tháng xuống còn 6 tháng trong năm 2023. Do đó, nhà trường đang xây dựng kế hoạch thúc đẩy sự phát triển tích hợp giáo dục mầm non và mẫu giáo nhằm giảm bớt áp lực cho phụ huynh trong việc nuôi dạy con nhỏ. Đồng thời, trường cũng chia sẻ cơ sở hạ tầng và tài nguyên giảng dạy hiện có để tạo thêm doanh thu.

Thách thức tránh chồng chéo quản lý nhà trẻ và mầm non

Wang Haiying, giám đốc Trung tâm nghiên cứu chính sách giáo dục mầm non tại Đại học Sư phạm Nam Kinh, cho biết việc tích hợp giáo dục mầm non và mẫu giáo là trọng tâm của nhiều trường mẫu giáo ở Trung Quốc. Tuy nhiên, thách thức hàng đầu nằm ở việc làm rõ và thống nhất các cơ quan quản lý.

Tại Trung Quốc, Ủy ban Y tế Quốc gia giám sát các dịch vụ chăm sóc trẻ em từ 0-3 tuổi, trong khi Bộ Giáo dục chịu trách nhiệm giáo dục mầm non cho trẻ từ 3-6 tuổi.

Ông Wang cho biết giáo dục mầm non cần phải nằm trong một khuôn khổ thống nhất với một cơ quan quản lý để tránh sự chồng chèo quản lý.

 “Giáo dục mầm non có bản chất định hướng thị trường, vì hệ thống giáo dục công cơ bản chỉ bao gồm một phần nhỏ so với giáo dục bắt buộc”. ông nói.

Khi tỷ lệ sinh giảm ảnh hưởng nặng nề nhất đến các trường mẫu giáo tư thục, càng có nhiều ý kiến cần có những chính sách ưu đãi cho các trường tư thục để đảm bảo sự cạnh tranh lành mạnh.

Ông Wang đề xuất cho phép các trường mầm non tư thục quy mô nhỏ đáp ứng tiêu chuẩn giảng dạy tuyển sinh sớm. Đồng thời, các trường công lập phải xây dựng quy định kiểm soát số lượng trẻ em nhập học để đảm bảo nhiều mô hình trường mẫu giáo có thể hoạt động cùng lúc.

Tử Huy

Hưởng lợi từ tỷ lệ sinh giảm

Ngày 31/8/2023, bố mẹ Keke đưa cô con gái nhỏ đến một trường mẫu giáo công lập ở quận Củng Thự, thành phố Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang, phía Đông Trung Quốc. 

Cùng ngày, em cũng có tên trong danh sách tuyển sinh của một trường mầm non tư thục trên địa bàn huyện. Gia đình đã không chần chừ mà chọn ngay trường công.

 “Thật may mắn khi bé nhà tôi được vào trường mẫu giáo công lập, gia đình chỉ phải trả học phí khoảng 5.000 NDT (17,2 triệu đồng) cho một học kỳ thay vì khoảng 5.000 NDT cho một tháng tại trường tư”. Mẹ của Keke cho biết.

"Hàng xóm của chúng tôi nói rằng con cô ấy đã không được vào trường mẫu giáo công này trong hai năm liên tiếp, vì vậy chúng tôi vẫn đăng ký trường công, nhưng đồng thời cả trường tư để đảm bảo Keke được đảm bảo một chỗ đi học".

Keke là một trong những đứa trẻ được hưởng lợi từ việc giảm tỷ lệ nhập học mầm non. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, điều này cũng đặt ra thách thức đối với sự tồn tại và phát triển của hệ thống các trường mầm non, đặc biệt là các trường tư thục vừa và nhỏ.

Nguy cơ trường mẫu giáo đóng cửa hàng loạt

Các chuyên gia Trung Quốc cho biết, việc một số trường mẫu giáo và tiểu học phải đóng cửa do ít học sinh là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội tốt để giảm số lượng học sinh trong mỗi lớp và để các trường theo đuổi sự phát triển chất lượng cao hơn, theo China Daily.

Năm 2022, cả Trung Quốc có 289.200 trường mẫu giáo, giảm 1,9% so với cùng kỳ năm trước, đánh dấu mức giảm đầu tiên trong một thập kỷ. Số trẻ em đăng ký học mầm non là 46,3 triệu, giảm 3,7% so với cùng kỳ năm trước, tiếp tục xu hướng giảm từ năm 2021, theo số liệu của Bộ Giáo dục nước này.

Tại quận Củng Thự, 6 trường mẫu giáo tư thục không có học sinh hoặc hoạt động giảng dạy dự kiến sẽ đóng cửa sau khi giấy phép hoạt động hết hạn, phòng giáo dục quận cho biết.

Hà Nam trở thành tỉnh đầu tiên ở Trung Quốc đề xuất điều chỉnh việc bố trí trường mẫu giáo cấp tỉnh với mục tiêu thúc đẩy việc thành lập, chuyển đổi và đóng cửa có tổ chức các trường không có học sinh.

Theo đó, tỉnh này đề xuất xây dựng, mở rộng hoặc cải tạo các trường mầm non công lập ở khu vực thành thị có dân cư tập trung, tạm dừng xây trường mới ở khu vực nông thôn. Đồng thời hướng dẫn việc sáp nhập hoặc đóng cửa những trường có chất lượng giáo dục kém, ít học sinh.

Yu Xueping, người đứng đầu Trường mẫu giáo số 1 tại tỉnh Giang Tô, cho rằng số lượng trường mẫu giáo và trẻ em nhập học giảm là do tỷ lệ sinh thấp.

Dữ liệu từ Ủy ban Y tế Quốc gia cho thấy Trung Quốc có 9,56 triệu trẻ sơ sinh vào năm 2022, giảm 10% so với cùng kỳ năm ngoái. Tổng dân số cả nước giảm 850.000 người, đánh dấu lần suy giảm đầu tiên trong thế kỷ này do ảnh hưởng tích lũy của mức sinh thấp.

Theo một báo cáo do Trung tâm Nghiên cứu Dân số và Phát triển Trung Quốc công bố, tỉ lệ sinh tổng thể (số trẻ em trung bình sinh ra của mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh sản) đã giảm xuống còn 1,09 vào năm 2022, mức thấp nhất ở các quốc gia có dân số trên 100 triệu người.

Theo thầy Yu, độ tuổi nhập học tối thiểu đã giảm từ 18 tháng xuống còn 6 tháng trong năm 2023. Do đó, nhà trường đang xây dựng kế hoạch thúc đẩy sự phát triển tích hợp giáo dục mầm non và mẫu giáo nhằm giảm bớt áp lực cho phụ huynh trong việc nuôi dạy con nhỏ. Đồng thời, trường cũng chia sẻ cơ sở hạ tầng và tài nguyên giảng dạy hiện có để tạo thêm doanh thu.

Thách thức tránh chồng chéo quản lý nhà trẻ và mầm non

Wang Haiying, giám đốc Trung tâm nghiên cứu chính sách giáo dục mầm non tại Đại học Sư phạm Nam Kinh, cho biết việc tích hợp giáo dục mầm non và mẫu giáo là trọng tâm của nhiều trường mẫu giáo ở Trung Quốc. Tuy nhiên, thách thức hàng đầu nằm ở việc làm rõ và thống nhất các cơ quan quản lý.

Tại Trung Quốc, Ủy ban Y tế Quốc gia giám sát các dịch vụ chăm sóc trẻ em từ 0-3 tuổi, trong khi Bộ Giáo dục chịu trách nhiệm giáo dục mầm non cho trẻ từ 3-6 tuổi.

Ông Wang cho biết giáo dục mầm non cần phải nằm trong một khuôn khổ thống nhất với một cơ quan quản lý để tránh sự chồng chèo quản lý.

 “Giáo dục mầm non có bản chất định hướng thị trường, vì hệ thống giáo dục công cơ bản chỉ bao gồm một phần nhỏ so với giáo dục bắt buộc”. ông nói.

Khi tỷ lệ sinh giảm ảnh hưởng nặng nề nhất đến các trường mẫu giáo tư thục, càng có nhiều ý kiến cần có những chính sách ưu đãi cho các trường tư thục để đảm bảo sự cạnh tranh lành mạnh.

Ông Wang đề xuất cho phép các trường mầm non tư thục quy mô nhỏ đáp ứng tiêu chuẩn giảng dạy tuyển sinh sớm. Đồng thời, các trường công lập phải xây dựng quy định kiểm soát số lượng trẻ em nhập học để đảm bảo nhiều mô hình trường mẫu giáo có thể hoạt động cùng lúc.

Tử Huy

Cũng theo GS Đức, từ các thống kê về đội ngũ tiến sĩ, phó giáo sư và giáo sư trong nhiều năm nay cho thấy, mặc dù nước ta đã có sự bổ sung hằng năm và cải thiện tích cực cả về số lượng và chất lượng, nhưng tiềm lực khoa học công nghệ này so với các trường đại học trên thế giới còn rất thấp.

“Việc đào tạo được đội ngũ này cũng không hề dễ dàng, không phải ngày một, ngày hai. Ngoài tố chất, còn mất nhiều thời gian, công sức,… Chưa kể, các giáo sư, phó giáo sư trong những lĩnh vực đặc thù như văn hóa, nghệ thuật lại càng quý và hiếm”, GS Đức nêu quan điểm.

Ngoài ra, theo GS Đức, việc này cũng có thể dẫn đến tình trạng "chảy máu chất xám" từ công sang tư.

Bởi đội ngũ giáo sư, phó giáo sư khi hết tuổi quy định buộc phải nghỉ tại các cơ sở giáo dục công lập. Nếu vẫn muốn tiếp tục cống hiến, họ phải làm việc tại các cơ sở giáo dục tư thục. So với các trường đại học công lập, các trường tư thục sẽ có nhiều chính sách thu hút, đãi ngộ hơn (trả lương cao hơn, được giao đảm trách vị trí lãnh đạo bộ môn, khoa…).

Điều này khiến các trường đại học công lập mất dần đội ngũ nhân lực chất lượng cao để mở ngành và duy trình ngành, đặc biệt là các ngành đào tạo sau đại học; mất đi người dẫn dắt các nhóm nghiên cứu, hướng dẫn nghiên cứu sinh… và thậm chí, còn thu hút theo cả những đội ngũ khác.

Theo GS Đức, ngay như ĐH Quốc gia Hà Nội cũng phải chịu ảnh hưởng bởi chính sách này.

“Thực tế, có nhiều giáo sư, phó giáo sư khi hết tuổi lao động nhưng còn đủ sức khỏe, minh mẫn, còn có khả năng giảng dạy, dẫn dắt nghiên cứu và cống hiến tốt, mong muốn tiếp tục làm việc ở các trường đại học, viện nghiên cứu đã từng gắn bó, hoặc tại các cơ sở giáo dục đại học công lập lớn, có uy tín. Song vì những quy định rào cản, nên sau khi đến tuổi nghỉ hưu, buộc phải chuyển ra làm việc ở các đơn vị tư thục”, GS Đức nói.

Theo GS Đức, nhiệm vụ của các đơn vị, cơ quan, bộ ngành không chỉ là tận dụng, phát huy, mà còn phải tạo mọi điều kiện thuận lợi cho đội ngũ trí thức (trong đó có các giáo sư, phó giáo sư) làm việc, cống hiến.

Do đó, GS Đức cho rằng đặc biệt Nhà nước cần cân nhắc về việc quy định tuổi nghỉ hưu đối với giáo sư, phó giáo sư, vì không phải dễ dàng đào tạo được đội ngũ này.

“Những người đủ sức khỏe, mong muốn cống hiến nên tận dụng. Nên để việc nghỉ hưu đối với các giáo sư, phó giáo sư là quyền, chứ không phải là nghĩa vụ bắt buộc.

Đặc biệt, trong bối cảnh tự chủ đại học như hiện nay, các cơ sở giáo dục đại học hoàn toàn có thể làm được điều đó do đó, nên để các trường tự quyết để thu hút đội ngũ giáo sư, phó giáo sư”.

GS Đức cũng cho rằng, Nhà nước cũng nên có chính sách để tạo điều kiện cho các giáo sư, phó giáo sư được tiếp tục làm quản lý cấp chuyên môn như chủ nhiệm bộ môn, trưởng nhóm nghiên cứu, trưởng phòng thí nghiệm… tại các tổ chức khoa học then chốt.

Các trường đại học 'mạnh tay' rót tiền, trải thảm đỏ thu hút tiến sĩ, giáo sư

GS Nguyễn Đình Đức, Chủ tịch Hội đồng Trường ĐH Công nghệ, ĐH Quốc gia Hà Nội, cho hay, trước đây, theo Nghị định số 141/2013/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Giáo dục đại học, về kéo dài thời gian làm việc đối với giảng viên đủ tuổi nghỉ hưu, đối với giảng viên có chức danh phó giáo sư là không quá 7 năm và đối với giảng viên có chức danh giáo sư là không quá 10 năm.

Tuy nhiên, kể từ 15/8/2022, khi Nghị định số 50/2022/NĐ-CP (quy định về nghỉ hưu ở tuổi cao hơn đối với viên chức trong đơn vị sự nghiệp công lập) có hiệu lực, trong đó thay thế Điều 9 Nghị định số 141/2013/NĐ-CP, đã thay đổi về thời gian kéo dài làm việc đối với đội ngũ này.

Cụ thể, nguyên tắc thực hiện theo Nghị định 50 là việc nghỉ hưu ở tuổi cao hơn đối với viên chức là không quá 5 năm (60 tháng), tính từ thời điểm viên chức đủ tuổi nghỉ hưu. Điều này theo ông Đức vô hình trung đã làm giảm tuổi nghỉ hưu của các giáo sư và phó giáo sư.

“Bởi nếu theo Nghị định số 141/2013/NĐ-CP, có những giáo sư, phó giáo sư được ký hợp đồng kéo dài thời gian làm việc thêm 7 – 10 năm, tức là được làm việc tới năm 67 – 70 tuổi. Trong khi đó, theo Nghị định số 50/2022/NĐ-CP, các giáo sư, phó giáo sư được ký hợp đồng kéo dài thời gian làm việc thêm 5 năm, chỉ tới 65 tuổi”, GS Đức phân tích.

GS Đức cho rằng, các giáo sư, phó giáo sư là đội ngũ trí thức có trình độ chuyên môn và uy tín cao, là đội ngũ các nhà khoa học đầu ngành. Đây là nguồn nhân lực quý của nhà trường. Nhất là khi hiện nay, đội ngũ này đang chiếm tỉ lệ không lớn trong các trường đại học.

Vì vậy, việc tận dụng và kéo dài tuổi công tác với đội ngũ giáo sư, phó giáo sư là cần thiết và phù hợp. GS Đức cho hay, theo thông lệ quốc tế, hiện nay độ tuổi nghỉ hưu chỉ áp dụng cho đội ngũ làm công tác lãnh đạo, quản lý cấp cao; còn phần lớn các giáo sư, phó giáo sư vẫn là những người đứng đầu ngành, vẫn tiếp tục nghiên cứu và giảng dạy, tiếp tục đảm nhiệm vị trí lãnh đạo chuyên môn chứ không chịu sự ràng buộc của quy định về tuổi nghỉ hưu.

“Giáo sư, phó giáo được coi là những người có uy tín trong các trường đại học và cũng là đội ngũ dẫn dắt các nhóm nghiên cứu, hướng nghiên cứu trong sự phát triển của khoa học công nghệ ở các trường đại học, viện nghiên cứu.

Đội ngũ này không chỉ phát huy năng lực trong nước mà còn tham gia vào các hoạt động hợp tác quốc tế, nên có uy tín và ảnh hưởng nhất định về mặt chuyên môn học thuật trong và ngoài nước.

Đây là yếu tố rất quan trọng để thu hút nhân tài, tập hợp đội ngũ, nhất là các cán bộ trẻ tài năng trong và ngoài nước để từ đó xây dựng và phát triển các nhóm nghiên cứu, trường phái học thuật của trường đại học”.

Cũng theo GS Đức, từ các thống kê về đội ngũ tiến sĩ, phó giáo sư và giáo sư trong nhiều năm nay cho thấy, mặc dù nước ta đã có sự bổ sung hằng năm và cải thiện tích cực cả về số lượng và chất lượng, nhưng tiềm lực khoa học công nghệ này so với các trường đại học trên thế giới còn rất thấp.

“Việc đào tạo được đội ngũ này cũng không hề dễ dàng, không phải ngày một, ngày hai. Ngoài tố chất, còn mất nhiều thời gian, công sức,… Chưa kể, các giáo sư, phó giáo sư trong những lĩnh vực đặc thù như văn hóa, nghệ thuật lại càng quý và hiếm”, GS Đức nêu quan điểm.

Ngoài ra, theo GS Đức, việc này cũng có thể dẫn đến tình trạng "chảy máu chất xám" từ công sang tư.

Bởi đội ngũ giáo sư, phó giáo sư khi hết tuổi quy định buộc phải nghỉ tại các cơ sở giáo dục công lập. Nếu vẫn muốn tiếp tục cống hiến, họ phải làm việc tại các cơ sở giáo dục tư thục. So với các trường đại học công lập, các trường tư thục sẽ có nhiều chính sách thu hút, đãi ngộ hơn (trả lương cao hơn, được giao đảm trách vị trí lãnh đạo bộ môn, khoa…).

Điều này khiến các trường đại học công lập mất dần đội ngũ nhân lực chất lượng cao để mở ngành và duy trình ngành, đặc biệt là các ngành đào tạo sau đại học; mất đi người dẫn dắt các nhóm nghiên cứu, hướng dẫn nghiên cứu sinh… và thậm chí, còn thu hút theo cả những đội ngũ khác.

Theo GS Đức, ngay như ĐH Quốc gia Hà Nội cũng phải chịu ảnh hưởng bởi chính sách này.

“Thực tế, có nhiều giáo sư, phó giáo sư khi hết tuổi lao động nhưng còn đủ sức khỏe, minh mẫn, còn có khả năng giảng dạy, dẫn dắt nghiên cứu và cống hiến tốt, mong muốn tiếp tục làm việc ở các trường đại học, viện nghiên cứu đã từng gắn bó, hoặc tại các cơ sở giáo dục đại học công lập lớn, có uy tín. Song vì những quy định rào cản, nên sau khi đến tuổi nghỉ hưu, buộc phải chuyển ra làm việc ở các đơn vị tư thục”, GS Đức nói.

Theo GS Đức, nhiệm vụ của các đơn vị, cơ quan, bộ ngành không chỉ là tận dụng, phát huy, mà còn phải tạo mọi điều kiện thuận lợi cho đội ngũ trí thức (trong đó có các giáo sư, phó giáo sư) làm việc, cống hiến.

Do đó, GS Đức cho rằng đặc biệt Nhà nước cần cân nhắc về việc quy định tuổi nghỉ hưu đối với giáo sư, phó giáo sư, vì không phải dễ dàng đào tạo được đội ngũ này.

“Những người đủ sức khỏe, mong muốn cống hiến nên tận dụng. Nên để việc nghỉ hưu đối với các giáo sư, phó giáo sư là quyền, chứ không phải là nghĩa vụ bắt buộc.

Đặc biệt, trong bối cảnh tự chủ đại học như hiện nay, các cơ sở giáo dục đại học hoàn toàn có thể làm được điều đó do đó, nên để các trường tự quyết để thu hút đội ngũ giáo sư, phó giáo sư”.

GS Đức cũng cho rằng, Nhà nước cũng nên có chính sách để tạo điều kiện cho các giáo sư, phó giáo sư được tiếp tục làm quản lý cấp chuyên môn như chủ nhiệm bộ môn, trưởng nhóm nghiên cứu, trưởng phòng thí nghiệm… tại các tổ chức khoa học then chốt.

Các trường đại học 'mạnh tay' rót tiền, trải thảm đỏ thu hút tiến sĩ, giáo sư